Mali zakładnicy

Ulicami Moskwy w niedzielę, 13 stycznia przeszedł marsz protestu przeciwko „ustawie niegodziwców". Według policji wzięło w nim udział 7 tysięcy ludzi, według uczestników – nawet 50 tysięcy. Na ulicach pstro było od plakatów ze zdjęciami deputowanych podpisanych jednym słowem: „Hańba".

Mięso armatnie przeciw USA

Nowa ustawa, a konkretnie poprawka, zakazująca obywatelom USA adopcji dzieci z Rosji, oficjalnie jest odpowiedzią na tragiczną śmierć dwuletniego Dimy Jakowlewa, pozostawionego przez przybranego amerykańskiego ojca w samochodzie, w którym zmarł na skutek upału. Mężczyzna został uniewinniony. Rosjanie przytaczają ten przykład, a także szereg innych zaniedbań i nadużyć przybranych rodziców w USA, ich zdaniem zbyt łagodnie potraktowanych przez tamtejszy wymiar sprawiedliwości.

Poprawkę nazywa się odpowiedzią na tzw. ustawę Magnitskiego, obejmującą zakazem wjazdu do USA  grupę funkcjonariuszy MSW i urzędników państwowych. Mieli oni być odpowiedzialni za doprowadzenie do śmierci w moskiewskim więzieniu w 2009 roku rosyjskiego prawnika Siergieja Magnitskiego, który reprezentował interesy Hermitage Capital. Magnitski ujawnił, że ten zachodni fundusz został okradziony przez rosyjskich stróżów prawa na miliony dolarów. Prawnik próbował więc walczyć o sprawiedliwość.

Zobacz demonstrację w Moskwie

„Amerykanie adoptują rosyjskie dzieci, żeby się nad nimi znęcać. Sądy w USA patrzą przez palce na nadużycia i wyrodnym rodzicom dają małe wyroki. A rosyjscy inspektorzy nie są dopuszczani do adoptowanych dzieci, by móc dopilnować egzekwowania ich praw" – taki komunikat otrzymuje przeciętny Rosjanin oglądający telewizję. Protestujący opozycjoniści i zwykli ludzie, którzy występują przeciwko poprawce, to zdaniem deputowanego Dumy Państwowej Wiaczesława Nikonowa „zwolennicy handlu rosyjskimi dziećmi".

– Sytuacja w rosyjskich domach dziecka jest zadowalająca - przekonuje bez mrugnięcia rzecznik praw dziecka Paweł Astachow. – Sami poradzimy sobie z naszymi sierotami, amerykańska adopcja uwłacza naszej narodowej dumie – argumentują deputowani Dumy. – Dzieci w Rosji się urodziły i w Rosji umrą – stwierdziła w jednym z wywiadów inicjatorka wprowadzenia do rosyjskiego prawa zakazu adopcji dla obywateli USA deputowana Jekaterina Łachowa, w przeszłości lekarz pediatra. Poprawkę poparła Rosyjska Cerkiew Prawosławna, a jej przedstawiciel Wsiewołod Czaplin tłumaczył: „Zagraniczna adopcja najczęściej oznacza pozbawienie prawdziwego chrześcijańskiego wychowania, a to prowadzi do oddalenia od Kościoła i drogi do życia wiecznego, do Królestwa Niebieskiego".

Czujecie się Państwo przekonani?

Rosyjska blogosfera i prasa z oburzeniem nazywane przez Kreml i jego media „liberalnymi" przytaczają konkretne przykłady, publikują zdjęcia niedoszłych amerykańskich rodziców i rosyjskich sierot – dużych i małych, zdrowych i chorych – opóźnionych w rozwoju, niepełnosprawnych. Pokazują czekające na nich w różnych miejscach USA pokoje pełne zabawek i książek.

Niepełnosprawni prawie bez szans

Mamy prostą sprawę. Jest mały człowiek, którego dotychczasowe życie to rzeczywistość domu dziecka. Człowiek, który – nierzadko – poznał już swoich nowych rodziców, widział zdjęcia swojego nowego pokoju, wielkiej kolorowej zjeżdżalni w ogródku. Człowiek, który słyszy komunikat: to wszystko nieprawda, zostajesz tutaj. Pozostaje mieć nadzieję, że nigdy nie usłyszy słów deputowanej Łachowej: te dzieci zostaną w domu dziecka, niech umrą w Rosji, w ojczyźnie. Może z jakiejś przebitki w telewizji dowie się, że amerykańscy rodzice tak naprawdę chcieli się nad nimi znęcać, zabić. Może odetchnie z ulgą...

A amerykańscy rodzice? Czy poczują się  „ukarani" przez Władimira Putina? To na pewno, choć pewnie wielu nigdy nie słyszało o Siergieju Magnitskim, a już na pewno nie znają nazwisk rosyjskich urzędników z czarnej listy Waszyngtonu. Będzie im ciężko, ale w końcu zapomną. Znajdą inne dziecko, może w Polsce, może na Białorusi, może gdzieś w Azji?

Owszem, zagraniczna adopcja nie jest tematem łatwym. Państwowym instytucjom trudniej jest kontrolować rodziców, którzy znajdują się w innym państwie, podlegają jego prawom i instytucjom. A jednak mimo wszystko nie sposób uwierzyć w to, że to właśnie było największą troską deputowanej Łachowej i jej 419 kolegów, gdy przegłosowywali poprawkę w niższej izbie rosyjskiego parlamentu. I senatorów z rosyjskiej Rady Federacji. I prezydenta Putina, który złożył swój podpis pod ustawą w dniu 28 grudnia 2012 roku.

Politykę, również międzynarodową nie zawsze robi się w białych rękawiczkach. Byliśmy już świadkiem wojen na ropę, gaz, nawet mięso czy nabiał. Tylko że dzieci to nie mięso ani kefir. Państwo, które samo chce dbać o moralne standardy w polityce światowej, musi to rozumieć.

Obrońcy „ustawy niegodziwców" argumentują na wysokim C, że Rosja jako mocarstwo nie może upatrywać zbawienia w Ameryce i sama musi się zająć swoimi sierotami. Obiecują, że zadbają o poprawę warunków w domach dziecka, i ułatwią tym dzieciom życiowy start i społeczną adaptację. Cerkiew prawosławna, i chwała jej za to, apeluje do Rosjan, by częściej decydowali się na adopcję. Mam nadzieję, że ktoś powie im również o tym, że „niepełnosprawny to też człowiek". Bo w Rosji, tak jak w Związku Sowieckim, przecież „niepełnosprawnych nie ma". Co jest eufemistycznym określeniem dla tego, że nie widać ich na ulicach.

Rosjanie – zresztą nie tylko oni – mniej chętnie adoptują niepełnosprawne dzieci. Są ostatnie w kolejce i mają najmniejsze szanse na znalezienie nowej rodziny. Według dostępnych danych adopcja zagraniczna w Rosji stanowiła dotąd około 30 procent adopcji w ogóle. To mniejszość, ale faktem jest, że Amerykanie częściej adoptowali dzieci z opóźnieniem rozwoju, chorobami, niepełnosprawnością.

Poza tym istnieje cały szereg przeszkód obiektywnych. Oto, co w lutym ubiegłego roku powiedział na antenie radia Swoboda, Stanisław, rosyjski ojciec szóstki adoptowanych niepełnosprawnych dzieci: „Przeszkodą jest przede wszystkim sam system. Na każde dziecko dom dziecka dostaje 50 tys. rubli (około 5 tys. złotych) miesięcznie, na niepełnosprawne – jeszcze więcej. Jeśli zabiera się dziecko z domu dziecka, to dyrektorowi tej instytucji automatycznie zmniejsza się budżet. I to chyba jest najważniejsza przyczyna utrudnień. Domowi dziecka nie opłaca się oddawać dziecka, nieważne, czy jest niepełnosprawne, czy zdrowe".

Biznes i korupcja

Problemem nie jest finansowanie domów dziecka – bo akurat na nie pieniędzy państwo nie żałuje – ale to, co dzieje się za dość szczelnie zamkniętymi drzwiami tych instytucji. Do baz danych, które są jedynym źródłem informacji o dzieciach zgłoszonych do adopcji, trafia tylko odsetek wszystkich sierot.

Zagraniczna adopcja to w Rosji wielki biznes. Mówią o tym ochoczo nawet zwolennicy zakazu, którzy argumentują, że likwidując amerykańską adopcję, ukróci się gigantyczną korupcję w tym sektorze. Agencje pośrednictwa każdorazowo pobierają od obcokrajowców haracz w wysokości kilkudziesięciu tysięcy dolarów. Do tego dochodzi kontakt z biurokracją, wielopiętrowe długotrwałe procedury.

Nawet przy założeniu, że te oficjalne deklaracje o rozwiązaniu problemów rosyjskich sierot są szczere i zostaną zrealizowane, to z całą pewnością chwilę to potrwa. Czy naprawdę konieczne były tak radykalne działania?

Rosjanie twierdzą, że amerykańskie prawo jest zbyt pobłażliwe dla przybranych rodziców i ogranicza możliwość monitorowania sytuacji adoptowanych dzieci. Czy nie można było po prostu wynegocjować zmiany tej sytuacji w dwustronnej umowie, którą właśnie zerwano? Czy w tak lubianym przez rosyjską dyplomację pojęciu „odpowiedzi symetrycznej" mieści się logika, według której by „ukarać" Amerykanów, szkodzi własnym obywatelom?