Janiszewski: Przemysł pilnie potrzebuje zielonej energii

Od pewnego czasu słychać bicie na alarm, że wysokie ceny energii elektrycznej w kraju prowadzą do obniżenia konkurencyjności naszej gospodarki, czego dowodem ma być wycofywanie się zagranicznych producentów z Polski z zamiarem realokacji zakładów produkcyjnych do innych krajów. Wedle „Financial Timesa” średnia cena energii w Polsce w sierpniu 2024 r. była jedną z najwyższych w UE. W okresie styczeń–lipiec średnie ceny energii (w hurcie) kształtowały się następująco: Polska – 89,53 euro/MWh, Włochy – 95,38–97,92 euro (zależnie od strefy), kraje nadbałtyckie – 83,97–85,44, Niemcy – 67,72, Francja – 47,1, Hiszpania – 44,26, Szwecja 34,44–39,77, Czechy – 70,92 i Austria – 66,43 euro/MWh.

Statystyka ta wskazuje, że energia jest najdroższa w krajach, gdzie wytwarzana jest w oparciu o kopaliny wysokoemisyjne, takie jak węgiel i gaz. Kraje, gdzie podstawą miksu energetycznego jest OZE lub energia jądrowa, ten koszt jest niższy, co wpływa na konkurencyjność sektorów produkcyjnych.

Odblokowanie farm wiatrowych na lądzie pozwoli obniżyć koszt energii

Ceny energii w Polsce podbija koszt uprawnień do emisji CO₂. Niestety, w naszym kraju odchodzenie od węgla jest mocno opóźnione m.in. z powodu zaniechań z okresu rządów PiS. Nie tylko wyhamowały one wygaszanie nierentownych kopalni, ale też praktycznie zastopowały budowę wiatrowych farm na lądzie. Dopiero pod rządami nowej ekipy następuje bardzo wolna zmiana polityki w tym zakresie. Oczekiwana od dawna nowela tzw. ustawy odległościowej pozwoli na szybką budowę wielu lądowych farm wiatrowych.

Polska otrzymała od UE dodatkowe trzy lata – do końca 2028 r. – na udział bloków węglowych w rynku mocy, co jednak nie zwalnia państwa od odpowiedzialności za zapewnienie stabilności systemu po tym okresie. W tym kontekście warto przypomnieć dyrektywę UE z czerwca 2019 r. (nr 2019/943) dotyczącą wewnętrznego rynku energii elektrycznej, w tym eliminacji „przeszkód w transgranicznym przepływie energii elektrycznej i zawierania transakcji na rynku energii elektrycznej”.

O ile do 2006 r. energia w Polsce była relatywnie tania na tle UE, m.in. z powodu konkurencji prywatnych wytwórców, o tyle późniejsza konsolidacja i nacjonalizacja spowodowały stopniowy wzrost cen. W ślad za tym z eksportera Polska stała się okresowo importerem znaczących ilości energii.

Warto przytoczyć za „Financial Timesem” i portalem wysokienapiecie.pl interesujące dane o tzw. ujemnych cenach energii elektrycznej wynikających z istotnego wzrostu udziału OZE w jej produkcji. W okresie styczeń–sierpień 2024 r. ujemne ceny wystąpiły łącznie przez 7841 godzin (rok wcześniej 6428) i przodowały tu: Finlandia – ponad 500 godzin, Szwecja – ponad 400, Niemcy, Holandia, Belgia, Francja – 300–400 godzin. To rezultat wzrostu w ciągu ostatnich pięciu latach mocy farm słonecznych ze 127 GW do 301 GW oraz farm wiatrowych ze 188 GW do 279 GW! Ich udział w polskim mikście energetycznym też istotnie wzrósł, ale ciągle nie jest dostatecznie wysoki i widoczny.

Czy rozwiązaniem jest import tańszej energii?

Dla zaspokojenia potrzeb energetycznych ponad własną produkcję posiadamy łącznie osiem transgranicznych elektroenergetycznych połączeń: dwa na granicy z Niemcami, dwa – z Czechami, jedno – ze Słowacją, jedno – podbałtyckie ze Szwecją, jedno – z Litwą oraz dwa – z Ukrainą. Warto podkreślić, że budowa tych połączeń mocno się w przeszłości ślimaczyła.

W 2020 r. importowaliśmy 13 TWh energii, przy własnej produkcji 170 TWh, a więc stosunkowo niewiele. Jednak potrzeby importu stale rosną i będą dalej rosły ze względu na starzenie się energetyki opartej na węglu.

Biznes Alert w połowie stycznia br. alarmował, że na 166 projektów elektroenergetycznych zatwierdzonych przez UE w ramach przedsięwzięć wspólnego zainteresowania (PCI UE) nie ma ani jednego z Polski, co świadczy o totalnym niedocenieniu sytuacji w naszej energetyce i o braku naszych propozycji do owego programu! Być może ta sytuacja wynika z monopolistycznej struktury elektroenergetycznej w Polsce, gdzie wszystkie elektrownie (z wyjątkiem PAK – red.) są państwowe, a również państwowe PSE zawiaduje siecią przesyłową. Nie od dzisiaj wiemy, że monopol powoduje wzrost cen wyrobów lub usług i nie jest zainteresowany ich obniżaniem.

Dowodem na to był wieloletni brak możliwości bezpośredniego zakupu elektryczności przez indywidualne podmioty – w tym prywatne – od tańszych zagranicznych producentów energii. Obecnie jest to teoretycznie możliwe, ale wedle opinii niektórych potencjalnych odbiorców prywatnych marże i opłaty nakładane przez PSE za przesył są tak wysokie, że import staje się niekonkurencyjny.