Miliony za wykup depozytu z rąk spadkobierców ordynata Zamoyskiego

Narodowa książnica kupiła depozyt za 55 mln zł. Ale z naszych informacji wynika, że wartość zbioru została oszacowana na ok. 500 mln zł. Transakcja została zawarta ze spadkobiercami ostatniego ordynata Jana Tomasza Zamoyskiego, który po II wojnie światowej przekazał wyjątkową kolekcję w depozyt do Biblioteki Narodowej.

O motywację sprzedaży depozytu zapytaliśmy już kilka miesięcy temu część spadkobierców, ale nie otrzymaliśmy odpowiedzi. Do transakcji doszło bowiem 19 marca, ale informacja na ten temat była utrzymywana w tajemnicy.

Biblioteka Narodowa kupuje depozyt ordynata Zamoyskiego: Zakup ponad podziałami politycznymi

Środki na wykup depozytu w postaci dotacji celowej do projektu ubiegłorocznego budżetu wpisał ówczesny minister kultury prof. Piotr Gliński (PiS), ale pozycja ta nie została skreślona przez kolejnego szefa resortu Bartłomieja Sienkiewicza (PO). Doszło zatem do porozumienia ponad podziałami politycznymi.

Dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, wyjaśnił „Rzeczpospolitej”, że instytucja otrzymała od spadkobierców Jana Zamoyskiego propozycję zakupu Biblioteki Ordynacji Zamojskiej. Nieoficjalnie wiemy, że rozmowy na ten temat trwały kilka lat. – Wynegocjowała 55 mln zł, znacznie zmniejszając kwotę wyjściową. Biblioteka Narodowa w trosce o zachowanie w zbiorach publicznych najcenniejszej polskiej kolekcji historycznej, obok Biblioteki Książąt Czartoryskich, Biblioteki Jagiellońskiej i Ossolineum, propozycję tę uważa za zasadną i korzystną – tłumaczył nam dyrektor Biblioteki Narodowej.

Czytaj więcej

Historia Polski

Polskie skarby odnalezione w zagranicznych bibliotekach

Ministerstwo Kultury bada pochodzenie kilkunastu rękopisów, które zostały odnalezione w bibliotekach w USA, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Dotychczas naukowcy byli przekonani, że zostały one bezpowrotnie utracone.

Dodał, że w zasadzie był to zakup ratunkowy, „bowiem w sytuacji braku zgody na wykup spadkobiercy Jana Zamoyskiego zapowiedzieli, że będą domagali się w krótkim terminie wydania całości, a następnie będą proponowali wykup poszczególnych obiektów BN lub wystawiali na sprzedaż na aukcji”. Przypomniał, że ani Biblioteka Narodowa, ani organy państwa nie miały możliwości, aby to zastopować, ponieważ Jan Zamoyski formalnie przekazał BOZ w depozyt Bibliotece Narodowej w 1948 r. i biblioteka była zobowiązana wydać go spadkobiercom. – Strata każdego z obiektów BOZ byłaby niepowetowana dla polskiej historii i kultury. Strata wizerunkowa państwa, które nie zapewniło zachowania najcenniejszych dla siebie pamiątek, jeszcze większa – dodał dr Tomasz Makowski. I stwierdził, że poważnie trzeba było brać pod uwagę scenariusz, w którym spadkobiercy Jana Zamoyskiego sprzedaż rozpoczną od najcenniejszych obiektów dla polskiej tożsamości. Ale też zaznaczył, że dotychczas zarówno ostatni ordynat, jak i jego dzieci zachowywali się życzliwie w sprawie przechowywania BOZ w Bibliotece Narodowej.

Nie jest tajemnicą, że kilka lat temu spadkobiercy ordynata odkupili od Skarbu Państwa rodzinną siedzibę w Klemensowie, gdzie znajduje się zabytkowy zespół pałacowo-parkowy. I teraz starają się ją odnowić. Być może ze środków uzyskanych z transakcji.  

Dzieła z kolekcji Zamoyskich odnajdują się na całym świecie

W podpisanej umowie Biblioteka Narodowa zagwarantowała sobie prawo zakupu wszystkich znajdujących się w zbiorach publicznych obiektów z BOZ oraz przekazanie bibliotece prawa do obiektów, które niegdyś do niej należały, a które obecnie są rozproszone na świecie i w Polsce. Może podejmować działania restytucyjne wobec tych dzieł, które np. zostały utracone w czasie ostatniej wojny.

– Wiemy o niektórych w Rosji, USA, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Posiadając prawo własności, łatwiej będzie nam je odzyskiwać – powiedział nam dr Tomasz Makowski. Niedawno kilka takich manuskryptów zostało odkrytych w bibliotekach Stanów Zjednoczonych – pisaliśmy o tym w „Rzeczpospolitej”.

– Zakup BOZ był jednym z najpilniejszych zadań dla zachowania dziedzictwa polskiej kultury i historii. O randze niech świadczy fakt, że niemal każda znacząca wystawa prezentująca polską historię i kulturę dawną w Polsce oraz za granicą zawiera obiekty z tej biblioteki. Zabytki piśmiennictwa obok tych ze skarbca na Wawelu są jednymi z najważniejszych symboli polskiej tożsamości, zaś sama Biblioteka Ordynacji Zamojskiej była jednym z nielicznych w czasach zaborów tajnych instytutów historii polskiej – dodał dyrektor BN.

Czytaj więcej

Dyplomacja

Czy Szwedzi zwrócą dzieła sztuki zrabowane w czasie potopu

W szwedzkich muzeach znajdują się zabytki wywiezione z terenów Rzeczpospolitej w czasie potopu. Ministerstwo Kultury dokumentuje takie straty, ale czy trwają rozmowy z tamtejszymi muzeami, aby wróciły do Polski? Odpowiedź MSZ jest jednoznaczna.