Niechciana historia

Przez dekady temat był pomijany, a przez cenzurę PRL-u zakazany. -Temat jest trudny, ale należało go w końcu podjąć. - mówią „Rzeczpospolitej” kuratorki wystawy Monika Rydiger i Żanna Komar. Pokazujemy, jak Niemcy chcieli stworzyć z Krakowa stolicę Generalnej Guberni i że rola „uralte deutsche Stadt” została miastu narzucona, a Polaków dotknęło wykluczanie i terror. Bazujemy na materiałach archiwalnych, których zachowało się bardzo dużo, m.in. -w Archiwum Narodowym w Krakowie, Muzeum Narodowym w Krakowie, na Zamku Królewskim na Wawelu, Muzeum Krakowa, MCK, a także w Narodowym Archiwum Cyfrowym, w Archiwach Uniwersytetu Technicznego w Monachium. Architekturzentrum w Wiedniu, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Bundesarchiv w Berlinie i w kolekcjach prywatnych.

Gdy Kraków został wyznaczony przez Hitlera na stolicę Generalnego Gubernatorstwa, władze okupanta podjęły działania, by zamienić go w miasto Tysiącletniej Rzeszy. Kraków przemianowano na Krakau, a Rynek na Adolf Hitler Platz. Zburzono pomniki Mickiewicza na Rynku i Kościuszki na Wawelu, a Pomnik Grunwaldzki na pl. Matejki zdemontowano. Muzeum Narodowe zamieniono na dom niemiecki i kasyno. Collegium Maius przemianowano na Institut für Deutsche Ostarbeit, pseudonaukową instytucję, która miała wykazać, że tereny te były od wieków niemieckie.

Czytaj więcej

Kultura

Laureaci Biennale Sztuki w Wenecji 2022

Na 59. Biennale w Wenecji ogłoszono 23 kwietnia zwycięzców. Złotymi Lwami nagrodzono Pawilon Br...

W październiku 1940 roku Generalny Gubernator Hans Frank zorganizował obchody pierwszej rocznicy Generalnego Gubernatorstwa, na które przybył z Berlina Heinrich Himmler, Reichführer i szef policji niemieckiej, który wziął udział w inauguracji budowy koszar policji w Pychowicach koło Tyńca. Wbijając łopatę pod kamień węgielny powiedział, że wbija ją w niemiecką ziemię nad brzegiem Wisły.

Równolegle nie ustawały akty przemocy i terror, rozpoczęte aresztowaniem profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1939 roku. Nie można też zapomnieć, że wykorzystano wówczas również architekturę w zbrodni Holocaustu, bo Niemcy na terenie miasta zbudowali obóz koncentracyjny KL Plaszow.

– Trzeba koniecznie pamiętać, że miasto było w czasie 1961 dni jego wymuszonej stołeczności poddane brutalnemu terrorowi, a jego szacowne mury stały się ofiarą bezprzykładnej próby wydziedziczenia. Nieliczne budowle z tamtej epoki reprezentują dziś przede wszystkim szeroką gamę konfliktów pamięci i niepamięci. Kraków – choć szczęśliwie zachował swą fizjonomię – jest równocześnie wyjątkowo czytelnym przykładem miasta-ofiary ideologii, które jednak obroniło swoją tożsamość – pisze prof. Jacek Purchla, pomysłodawca i także kurator wystawy.

Czytaj więcej

Kultura

Jubileusz Narodowego Instytutu Dziedzictwa

Inauguracja 60-lecia Narodowego Instytutu Dziedzictwa odbyła się dziś w Łazienkach Królewskich w...

Wystawa w zgromadzonych planach, fotografiach, dokumentach daje zarazem bardzo szeroki obraz rozległych niemieckich planów urbanistyczno- architektonicznych. Podczas okupacji przyłączono do miasta nowe pozamiejskie tereny i opracowywano szczegółowe projekty zmian. Niemcy planowali stworzenie reprezentacyjnej dzielnicy rządowej na Dębnikach – wizytówki „Nowych Niemiec” i miejsca pracy dla dziesięciu tysięcy urzędników. Inne plany zakładały budowę niemieckiej dzielnicy mieszkaniowej na Błoniach, co miało wiązać się ze zniszczeniem kopca Kościuszki. Wdrożono pracę przebudowy i unowocześnienia komunikacji. I zaczęto budować niemiecka dzielnicę mieszkaniową w zachodniej części miasta.

W reprezentacyjnym historycznym centrum - na Wawelu dawne kuchnie królewskie przebudowano na gmach kancelarii generalnego gubernatora, a sale Zamku Królewskiego na I piętrze zaadaptowano na jego mieszkanie. Kamienice przy Rynku Głównym 25 i 26 przemieniono na siedzibę NSDAP (współcześnie w tej lokalizacji działa MCK)

Wystawa pozwala widzom poznać niechciane dziedzictwo pozostawione przez Trzecią Rzeszę i skłania do refleksji nad przeszłością i pamięcią, jak i upadkiem, i odradzaniem totalitaryzmów w świecie.

Wystawie towarzyszy, ponad trzystupięćdziesięciostronicowy album z esejami i fotografiami również po raz pierwszy obszernie podejmujący temat.