Zwyrodnienie plamki

W wyniku choroby pacjent traci zdolność widzenia centralnego. Do wczesnych objawów osłabienia ostrości wzroku związanego z AMD należy pojawienie się ciemnych plam w centrum pola widzenia lub rozmycie, zniekształcenie widzianego obrazu, skrzywienie linii czytanego tekstu. Wyróżnia się dwie formy postaci AMD: suchą lub mokrą.

Postać sucha występuje częściej niż postać mokra (u około 90 proc. pacjentów z AMD). Istnieje wiele czynników wywołujących tę chorobę. Do najistotniejszych należy starzenie się organizmu i obniżanie się poziomu grubości barwnika plamki (luteiny i zeaksantyny), odkładanie się w plamce złogów barwnika w postaci druz. Zmiany zachodzące w komórkach siatkówki powodują, że osoby chore tracą ostrość widzenia szczegółów.

Forma mokra AMD zwykle szybciej prowadzi do poważnego uszkodzenia wzroku. W postaci tej tworzą się nowe naczynia krwionośne, które wrastają pod siatkówkę. Naczynia te są kruche i pękając, powodują tworzenie się wylewów i wysięków podsiatkówkowych. Zmiany stają się przyczyną uszkodzenia funkcji i śmierci komórek siatkówki. Efektem rozwoju choroby jest bardzo szybko postępujące pogorszenie widzenia prowadzące do ślepoty.

Zwyrodnienie plamki jest jedną z głównych przyczyn nieodwracalnej utraty wzroku u osób powyżej 65 roku życia. Według szacunków opartych na międzynarodowych opracowaniach naukowych 1,9 miliona Polaków zostało dotkniętych AMD, w tym u ponad 600 tysięcy choroba ta jest w zaawansowanym stadium. Co gorsze, w ciągu pięciu następnych lat liczba osób z zaawansowanym stadium AMD zwiększy się o ponad 400 tysięcy. Każdy może zachorować i prędzej czy później stracić wzrok.

Kiedy w plamce rozwija się AMD, dochodzi do osłabienia widzenia centralnego, stopniowej i nieodwracalnej utraty wzroku w jednym lub obydwu oczach. Objawy zwyrodnienia plamki obejmują: zniekształcenie linii prostych, „znikanie” liter w tekście podczas czytania, osłabienie widzenia barwnego, słabsze widzenie o zmroku lub w ciemności. W zaawansowanych stadiach choroby rozwijają się zmiany w obrębie centralnej części pola widzenia – mogą pojawiać się rozlane ubytki w polu widzenia, w wyniku których pacjent ma trudności z rozpoznawaniem twarzy i czytaniem.

Postać sucha AMD początkowo powoduje niewyraźne widzenie w stopniu minimalnym. W miarę postępowania choroby obszar niewyraźnego widzenia zlokalizowany w centrum może się powiększać. Jeśli choroba dotyczy tylko jednego oka, pacjent może nie zauważyć żadnych zmian. W postaci mokrej AMD utrata widzenia centralnego następuje gwałtownie. Prowadzi to do ograniczenia, a w końcowym stadium do wyeliminowania chorego z życia zawodowego i rodzinnego.

Na naturalne mechanizmy obronne oka istotny wpływ ma niedobór ważnych mikroskładników w plamce żółtej.

Palenie tytoniu. W przypadku osób palących papierosy ryzyko utraty wzroku w późniejszym okresie życia jest dwukrotnie wyższe niż w przypadku osób niepalących. Palacze są narażeni na rozwój zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, które może doprowadzić nawet do całkowitej utraty widzenia. Palenie tytoniu jest przyczyną zwiększonego wytwarzania w organizmie wolnych rodników, które niszczą komórki i mogą spowodować pogorszenie zaopatrzenia siatkówki w składniki odżywcze chroniące plamkę przed uszkodzeniem. Dym tytoniowy może także niekorzystnie wpływać na ukrwienie siatkówki.

Zła dieta. Niewłaściwa dieta zawierająca zbyt mało witamin, cynku oraz luteiny i zeaksantyny może być przyczyną zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem i w następstwie może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Utrzymanie prawidłowej funkcji narządu wzroku ma ścisły związek ze zrównoważoną dietą bogatą w karotenoidy, takie jak luteina i zeaksantyna, selen, cynk i witaminy C i E. Zdrowa dieta zawierająca duże ilości warzyw, takich jak kapusta, szpinak, brokuły, groszek, brukselka, kukurydza może zapobiec utracie wzroku. I odwrotnie – dieta nieprawidłowa, na przykład niezdrowe jedzenie w barach szybkiej obsługi, może przyczynić się do osłabienia wzroku i rozwoju zwyrodnienia plamki, fragmentu siatkówki odpowiadającego za najostrzejsze widzenie, widzenie barw i kontrastu.

Narażenie na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Długotrwałe narażenie na bezpośrednie działanie promieni słonecznych bez używania okularów ochronnych może spowodować uszkodzenie siatkówki i doprowadzić do nieodwracalnego osłabienia ostrości widzenia, a nawet do całkowitej utraty wzroku. Promieniowanie słoneczne przyczynia się do powstawania szkodliwych substancji o działaniu utleniającym, tak zwanych wolnych rodników, które uszkadzają siatkówkę.

Inne czynniki. Innymi czynnikami przyczyniającymi się do rozwoju AMD są predyspozycje rodzinne, płeć (kobiety są bardziej niż mężczyźni narażone na rozwój AMD), nadciśnienie tętnicze, jasny kolor tęczówek, rasa biała.W jaki sposób można zapobiegać rozwojowi zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem?

Możemy wpływać tylko na niektóre, niemniej bardzo istotne, czynniki ryzyka rozwoju tej groźnej choroby, np. palenie tytoniu, złą dietę czy narażenie na bezpośrednie działanie słońca. Zaleca się: zgłaszanie na regularne badania do okulisty, noszenie okularów przeciwsłonecznych, które chronią oko przed światłem niebieskim i ultrafioletowym, pamiętanie o odpoczynku, zrównoważoną dietę, regularny wysiłek fizyczny, przyjmowanie odpowiednich suplementów zawierających luteinę, zeaksantynę, witaminy C i E, cynk, selen.

—oprac. MK

? Naturalny system obronny oka w wieku około 40 lat zaczyna słabnąć, co powoduje, że plamka – fragment siatkówki odpowiedzialny za najostrzejsze widzenie – staje się bardziej wrażliwa na działanie szkodliwych czynników.

U osób po 50. roku życia ryzyko rozwoju AMD jest zwiększone. 2 proc. osób w wieku 50 lat choruje na AMD. Odsetek ten zwiększa się do 20 proc. wśród osób w wieku od 65 do 74 lat. U około 30 proc. osób w wieku pomiędzy 75. a 84. rokiem życia rozpoznaje się zaawansowane AMD. W krajach zachodnich AMD jest jedną z głównych przyczyn całkowitej utraty wzroku u osób powyżej 50 roku życia.

? Luteina i zeaksantyna są niezmiernie ważnymi mikroskładnikami dla zdrowia narządu wzroku. Wyniki badań naukowych dowiodły, że luteina i zeaksantyna działają jak „wewnętrzne okulary przeciwsłoneczne”, filtrując światło niebieskie i chroniąc siatkówkę przed wpływem wolnych rodników. Obydwa karotenoidy są głównymi elementami systemu obronnego narządu wzroku.

Luteina i zeaksantyna pomagają utrzymać plamkę w dobrym stanie. Niestety, z wiekiem dochodzi do niedoboru luteiny i zeaksantyny w organizmie, dlatego konieczne jest uzupełnianie ich ilości. Dlatego przyjmowanie suplementów zawierających te karotenoidy wzmacnia system ochronny plamki i pomaga zachować prawidłowe widzenie.

Potrawka z brokułów, szpinaku i kurczaka

1-2 ugotowanych piersi z kurczaka

400 gramów gotowanych brokułów

400 rozmrożonego szpinaku

ser

1/4 filiżanki majonezu

1 łyżka stołowa masła

sól i pieprz do smaku

Piersi z kurczaka należy ugotować na niewielkim ogniu do miękkości. Następnie należy dodać brokuły i szpinak i gotować przez następnych 10 minut. Odcedzić. Wyfiletować kurczaka i wszystkie składniki z powrotem włożyć do garnka. Dodać pozostałe składniki. Wymieszać, przykryć i zapiekać przez 1 godzinę w piekarniku rozgrzanym do temperatury 170°C.

Polacy boją się utraty wzroku bardziej niż ataku serca czy cukrzycy, ale są nieświadomi jednej z głównych przyczyn pogorszenia wzroku i ślepoty – degeneracji plamki żółtej (AMD) oraz sposobów jej zapobiegania.

Wyniki przeprowadzonego badania wykazały, że większość Polaków, bo aż 56 proc., wolałaby zapaść na cukrzycę (37,2 proc.) lub cierpieć z powodu żylaków (47,4 proc.) niż częściowo lub całkowicie utracić wzrok. Respondenci deklarowali również, że mniej obawiają się ewentualnego ataku serca, impotencji lub głuchoty niż problemów ze wzrokiem.

Osoby zapytano w trakcie badania o znajomość najważniejszej przyczyny zagrożeń dla zdrowia oczu – degenerację plamki żółtej. Niepokojąco wysoki odsetek respondentów, bo aż 82 proc., przyznał, że nigdy o niej nie słyszał. To zaskakująca sprzeczność w zestawieniu z deklarowaną troską o zdrowie oczu. AMD powoduje degenerację plamki żółtej i stopniowe pogorszenie ostrości centralnego widzenia. Występuje najczęściej w krajach uprzemysłowionych i według WHO „jest najważniejszą przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych”. Wczesne objawy związane z rozwojem choroby mogą pojawić się już powyżej 35. roku życia.

Pogorszenia wzroku nie da się cofnąć, degenerację można jedynie opóźnić. Pacjenci z AMD widzą wszystko z wyjątkiem tego, co znajduje się bezpośrednio przed nimi. Zmiany w plamce żółtej spowodowane rozwojem choroby uniemożliwiają czytanie, oglądanie telewizji, prowadzenie samochodu czy rozpoznawanie twarzy. Jedynym sposobem na ochronę przed utratą wzroku lub nawet ślepotą jest wczesna prewencja.

Badania wykazały, że odpowiednie działania prewencyjne, podjęte w jak najmłodszym wieku, mogą istotnie zmniejszyć ryzyko rozwoju AMD. Wyniki badania LUNA 2007 wykazały, że przyjmowanie luteiny i zeaksantyny, karotenoidów odpowiedzialnych za gęstość optyczną plamki żółtej i jej prawidłowe funkcjonowanie, poprawia jakość barwnika w plamce.

Badanie na temat AMD zostało przeprowadzone w ubiegłym roku przez agencję GFK Niemcy i objęło 5860 osób w wieku 40 i więcej lat w dziesięciu krajach Europy: Czechach, Grecji, Węgrzech, Polsce, Portugalii, Rumunii, Rosji, Słowacji, Hiszpanii i Ukrainie.