80 lat temu stworzono architekturę globalnego systemu finansowego, w którego centrum znalazł się dolar amerykański. W dniach od 1 do 22 lipca 1944 r. w hotelu Mount Washington w miejscowości Bretton Woods, w amerykańskim stanie New Hampshire, odbyła się konferencja, na której zapadły kluczowe ustalenia w tej sprawie. To tam powołano do życia Międzynarodowy Fundusz Walutowy oraz Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, będący obecnie częścią Grupy Banku Światowego. Powstał też wówczas System z Bretton Woods, nakładający na każde z państw w nim uczestniczących obowiązek utrzymywania kursów walut narodowych w granicach określonych pasm wahań wobec dolara amerykańskiego. Sam dolar miał być natomiast wymienialny na złoto, po kursie wynoszącym 35 dol. za 1 uncję kruszcu. System ten udało się utrzymać do 15 sierpnia 1971 r., czyli do zawieszenia przez administrację prezydenta Richarda Nixona wymienialności dolara na złoto. Ostatecznie załamał się w 1973 r., wraz z dewaluacją dolara i przejściem na system płynnych kursów walutowych. Mimo to we współczesnym globalnym systemie finansowym jest wciąż wiele elementów ukształtowanych w czasach Bretton Woods. Przede wszystkim jest to dominacja dolara w światowych finansach i traktowanie go przez rządy z całego świata jako waluty rezerwowej. To, że Fed jest de facto globalnym bankiem centralnym, jest obecnie nawet dużo bardziej prawdziwe niż było w 1944 r.
Czytaj więcej
Pandemia otworzyła nowy rozdział w historii gospodarczej. Tym razem to rządy wzięły na siebie ciężar walki z kryzysem, starając się nie dopuścić do fali bankructw przedsiębiorstw i masowych zwolnień, a pracownikom, mimo wszystko pozbawionym pracy, oferując hojniejsze niż zwykle świadczenia. Czy jesteśmy skazani na dryf w kierunku coraz większej roli państwa w gospodarce?
Wielkim paradoksem jest to, że ów dolarocentryczny system finansowy został w dużym stopniu zaprojektowany przez... sowieckiego agenta. Owym agentem był Harry Dexter White, wysokiej rangi urzędnik Departamentu Skarbu USA, odpowiedzialny w czasie wojny za kształtowanie polityki finansowej wobec sojuszników. Oskarżenia przeciwko niemu pojawiły się już w 1945 r. (jako agenta Sowietów wskazywała go Elizabeth Bentley, była członkini Komunistycznej Partii USA), a zostały oficjalnie potwierdzone po ujawnieniu dokumentów programu „Venona”, czyli odszyfrowanych sowieckich depesz szpiegowskich. Nie zostawiały one żadnych wątpliwości, że White przekazywał sowieckim tajnym służbom tajne dokumenty. W Bretton Woods White działał jednak wyłącznie w interesie USA. Storpedował wówczas konkurencyjny projekt architektury globalnego systemu finansowego, opracowany przez brytyjskiego ekonomistę Johna Maynarda Keynesa.
Wprowadzony system zaczął trzeszczeć, gdy kraje Europy Zachodniej i Japonia zaczęły przeżywać boom gospodarczy, a USA miały coraz większy deficyt handlowy i deficyt finansów publicznych. Po załamaniu się systemu z Bretton Woods system więc przebudowano, tak że USA pełniły rolę wielkiego generatora popytu na dobra produkowane w innych krajach, które w zamian lokowały swój kapitał na rynku nowojorskim, finansując amerykański „podwójny deficyt”. Ten mechanizm dostał jednak zadyszki wraz z rosnącą dominacją Chin w handlu światowym, a dużym ciosem był dla niego globalny kryzys finansowy z 2008 r. Mimo tych wstrząsów dolar pozostaje wciąż główną walutą rezerwową, a USA są nadal największą gospodarką i rynkiem finansowym świata. System istniejący od 1971 r. (a działający na fundamentach zbudowanych w Bretton Woods w 1944 r.) do końca więc jednak nie upadł.
