Banknoty – nie daj się oszukać

Polskie banknoty w porównaniu z euro czy dolarem nie są często fałszowane. Jednak ofiarą oszusta może paść każdy z nas. Dlatego warto jest poznać kilka prostych zasad, które pozwolą nam ocenić, czy banknot jest prawdziwy.

To ważne, zwłaszcza że za dwa tygodnie w naszych portfelach pojawią się pieniądze z nowymi zabezpieczeniami, nieco różniące się wyglądem od tych, do których się przyzwyczailiśmy.

Dotknij i popatrz

Każdy banknot powinien mieć odpowiedni nominał, wyrażony cyfrowo  i słownie na obu stronach, godło Polski, datę i miejsce emisji oraz podpisy prezesa oraz głównego skarbnika NBP. Ponadto, na odwrotnej stronie banknotu widnieje informacja o tym, że jest on prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Banknoty z serii Władcy Polscy mają nominały 10, 20, 50, 100 i 200 zł, a każdy z nich jest ozdobiony w unikalny sposób, według projektu artysty Andrzeja Heidricha.

Co ważne, oznaczenia nominału, portret władcy, godło RP, nazwa emitenta i podpisy przedstawicieli NBP są również wyczuwalne w dotyku, co ułatwia rozpoznanie banknotu osobom niewidomym. Charakterystyczny w dotyku jest również papier, z którego powstają polskie banknoty.

Zdarza się, choć rzadko, że do naszych rąk trafiają banknoty z błędami drukarskimi. Drobne niedoróbki dotyczą zazwyczaj całej serii banknotów i nie mają wpływu na ich autentyczność. Jeśli zdarzy nam się otrzymać taki pieniądz, mamy dwie możliwości: albo oddać go do banku i otrzymać jego równowartość w prawidłowo wydrukowanych banknotach, albo zatrzymać tzw. błędodruk jako ciekawy eksponat.

Obejrzyj pod światło

Bardziej zaawansowane zabezpieczenia widoczne są podczas oglądania banknotu pod światło. W nowych, które wejdą do obiegu 7 kwietnia tego roku, zabezpieczenia te zostały wzbogacone. Lepiej widoczny jest znajdujący się po lewej stronie banknotu znak wodny. Pod światło widać wizerunek władcy oraz cyfrowe oznaczenie nominału. Pole znaku wodnego nie jest zadrukowane, aby był on lepiej widoczny.

Drugim z podstawowych zabezpieczeń papierowego pieniądza pozostaje widoczna pod światło nitka zabezpieczająca. Umieszczona jest w strukturze papieru, a cyfrowe oznaczenie nominału i skrót „zł" będą widoczne również w lustrzanym odbiciu. Inny niż dotychczas będzie też krój tekstu.

Kolejnym ważnym zabezpieczeniem, świadczącym o autentyczności banknotu, jest tzw. recto-verso. Chodzi o to, że gdy spojrzymy na banknot pod światło, pojedyncze elementy szaty graficznej nadrukowane po obu stronach banknotu uzupełniają się i tworzą pełny obraz – koronę w owalu.

Przechyl banknot

Aby upewnić się, że banknot jest oryginalny, warto nie tylko go obejrzeć, ale także nim poruszać. Niektóre zabezpieczenia widoczne są dopiero wtedy, kiedy spojrzymy na nie pod odpowiednim kątem.

W przypadku nominałów 10 zł i 20 zł na ich odwrotnej stronie został umieszczony tzw. pas opalizujący. Jest on widoczny lub prawie niezauważalny w zależności od kąta patrzenia. W nominałach 50 zł i 100 zł NBP wprowadził nowość – zmieniające kolor motywy. W 50 zł jest to litera „K" w koronie zmieniająca kolor z zielonego na niebieski, a w 100 zł rozeta zmieniająca kolor ze złotego na zielony.

Sprawdź

Na banknotach są też oznaczenia, których nie widać gołym okiem. Dopiero pod wpływem promieni UV na banknocie wykazuje świecenie kwadrat z oznaczeniem nominału i skrótem „zł", wyłącznie prawa numeracja oraz niektóre elementy szaty graficznej. Urządzenia, które sprawdzają banknoty w świetle ultrafioletowym, stosowane są m.in. w bankach, urzędach i sklepach.

Jeśli pojawia się jakiekolwiek podejrzenie, że banknot, który otrzymaliśmy np. w sklepie, może nie być autentyczny, nie należy tego ignorować, a tym bardziej pozwalać na to, aby nadal krążył w obiegu. Należy od razu udać się do oddziału dowolnego banku w Polsce, aby sprawdzić jego autentyczność. Niestety, jeśli banknot będzie fałszywy, zostanie zatrzymany...

Informacje na temat zabezpieczeń polskich banknotów i zmian, jakie nastąpią 7 kwietnia tego roku, uzyskamy w oddziale Narodowego Banku Polskiego oraz na stronie internetowej www.nbp.pl.

NBP uruchomił również specjalną aplikację na urządzenia mobilne NBP Safe, dzięki której każdy może się zapoznać z zabezpieczeniami banknotów na telefonie, tablecie czy komputerze.

Opinia dla „Rz"

Małgorzata Śmierzyńska | ekspert Departamentu Emisyjno-Skarbcowego NBP

Głównym celem modernizacji polskich banknotów jest utrzymanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa obrotu gotówkowego w Polsce w perspektywie kolejnych lat.  Ponadto konieczne jest dostosowanie banknotów do zmian technologicznych, które nastąpiły w procesie liczenia i sortowania gotówki – w 1995 roku większość tej pracy była wykonywana ręcznie, obecnie maszyny lepiej rozpoznają zniszczone i zabrudzone banknoty. Przygotowując proces modernizacji polskich banknotów, wybraliśmy nowoczesne zabezpieczenia, najwyższej światowej próby, ale już przetestowane na innych rynkach – jest to rozwiązanie racjonalne kosztowo, które minimalizuje potencjalne ryzyko. Ten sposób działania przyjęliśmy także przed rokiem 1995 i zastosowane wówczas zabezpieczenia służą z powodzeniem do dzisiaj. Jedynym spośród dotychczasowych zabezpieczeń, z którego rezygnujemy, jest złota folia po lewej stronie portretu na przedniej stronie banknotu o nominale 100 zł. Jest to zabezpieczenie stosunkowo łatwo imitowane w dzisiejszych czasach i z roku na rok coraz mniej popularne, a więc też droższe. Główną i najbardziej widoczną zmianą, na którą się zdecydowaliśmy, jest wzbogacenie znaku wodnego i odkrycie tzw. pola bieli. Lewa część strony przedniej  i odpowiednio prawa strony odwrotnej zmodernizowanego banknotu będzie niezadrukowana, dzięki czemu użytkownicy będą mogli łatwiej dostrzec znak wodny, który jest – jak wynika z badań opinii publicznej – najbardziej rozpoznawanym zabezpieczeniem. Dzięki tej zmianie maszyny będą mogły także łatwiej ocenić stopień zniszczenia i zabrudzenia banknotu.

Podstawowe zasady rozpoznawania autentyczności Banknotów

1. Zapoznaj się z zabezpieczeniami

Zmiana zabezpieczeń banknotów to dobra okazja, aby się dowiedzieć, gdzie dokładnie szukać specjalnych oznaczeń, które świadczą o autentyczności papierowego pieniądza.

2. Zawsze sprawdzaj otrzymywane pieniądze

Sygnałem alarmowym, że banknot może być fałszywy, jest m.in. różniąca się od oryginału kolorystyka, struktura papieru czy inne umiejscowienie oznaczeń nominału. W razie wątpliwości porównaj go z innym banknotem, co do którego masz pewność, że jest autentyczny.

3. Sprawdzaj kilka zabezpieczeń

Czasem rzut oka na banknot nie wystarczy, aby ocenić jego autentyczność. Dlatego warto korzystać z czterech prostych kroków: dotknij, popatrz, przechyl, sprawdź.