Unia Europejska chciałaby zbudować wspólny rynek obrony

Polska prezydencja przejęła negocjacje nad unijnym programem inwestycji w obronność (EDIP), którego nie udało się uzgodnić w czasie przewodnictwa węgierskiego. Stawka wydaje się być niewielka w porównaniu z potrzebami wojskowymi UE – tylko 1,5 mld euro w latach 2025–2027. Ale dyskusja jest zacięta, bo chodzi o model finansowania obronności w UE na kolejne lata, a może nawet dekady. I wtedy dotyczyłoby to dziesiątek, a może nawet setek miliardów euro.

Potrzebne będzie 500 mld euro na obronę

– Rosja wydaje do 9 proc. swojego PKB na obronność, Europa średnio 1,9 proc. Coś jest nie tak w tym równaniu. Nasze wydatki na obronę muszą wzrosnąć. Potrzebujemy jednolitego rynku obronnego. Musimy wzmocnić obronną bazę przemysłową. Musimy poprawić naszą mobilność wojskową. I potrzebujemy wspólnych europejskich projektów w dziedzinie obronności – powiedziała Ursula von der Leyen w listopadzie, gdy przedstawiała skład nowej Komisji Europejskiej, w tym pierwszego w historii UE komisarza ds. obronności, Litwina Andriusa Kubiliusa.

Czytaj więcej

Biznes

5 proc. PKB na obronność, czyli dlaczego warto słuchać Trumpa

Podstawowy problem z wypowiedziami amerykańskiego prezydenta elekta, w których domaga się zwiększenia wydatków na obronność przez europejskich sojuszników, leży w tym, że… akurat w tym wypadku ma rację.

Zdaniem ekspertów z think tanku Bruegel w przypadku UE jako całości wzrost wydatków na obronność w ciągu najbliższych pięciu lat będzie musiał wynieść przynajmniej 500 mld euro, jeśli Europa chce uniezależnić się od amerykańskiego parasola bezpieczeństwa. Te pieniądze muszą pochodzić i z budżetów krajowych, i funduszy unijnych. W tym kontekście słychać apele o zaciągnięcie długu na obronność na wzór unijnego funduszu odbudowy gospodarki po pandemii oraz o zniesieniu zakazu finansowania inwestycji obronnych przez Europejski Bank Inwestycyjny.

Wspólny rynek obrony Unii Europejskiej

Skoro UE ma się zbroić, i to jeszcze za wspólne pieniądze, to dobrze byłoby stworzyć jednolity rynek w tej dziedzinie. Europejskie wspólne zamówienia stanowiły mniej niż jedną piątą wydatków na sprzęt obronny w 2022 roku. Do znudzenia powtarza się przykład, że w USA produkuje się jeden typ czołgu, a w UE aż 12. Gdyby stworzyć jeden rynek zamówień publicznych, firmom opłacałoby się zwiększać produkcję i zadziałałby efekt skali, tym bardziej że ten rynek – z powodu obecnej sytuacji geopolitycznej – na pewno będzie się zwiększał. Dobrze byłoby więc, gdyby nie był podzielony.

No i skoro UE ma na to wydawać wspólne pieniądze, to warto byłoby inwestować w produkcję europejską. W raporcie o konkurencyjności autorstwa byłego premiera Włoch i byłego szefa Europejskiego Banku Centralnego Mario Draghiego wspomina się o tym, że między połową 2022 r. a połową 2023 r. 78 proc. całkowitej sumy wydatków na zamówienia publiczne w europejskim przemyśle obronnym trafiło do dostawców spoza UE, z czego 63 proc. do USA.

Czytaj więcej

Biznes

Jakie uzbrojenie kupi Wojsko Polskie w 2025?

Wozy bojowe Borsuk to pewnik, czołgi K2 mają szanse, a okręty podwodne to „sprawa honoru”. Mimo że także w tym roku podpiszemy kilka dużych umów na nowe uzbrojenie, to czas wielkich kontraktów podpisywanych co kilka tygodni już raczej za nami.

Poza długoterminowym celem budowania europejskiej bazy przemysłowej dla wojska istotne jest też zwiększenie gotowości bojowej UE już teraz, a także pomoc Ukrainie. To też są cele dyskutowane w kontekście EDIP. – No i np. Francuzi argumentują, że to jest sprzeczne. No bo jak budować bazę w długim terminie, to trzeba stawiać na producentów europejskich. A jak gotowość obronną na teraz, to kupować tam, gdzie sprzęt jest akurat dostępny – mówi nieoficjalnie dyplomata jednego z państw UE.

Francja chce wzmacniać przemysł europejski

Francja oficjalnie przekonuje, że europejski program wspierania przemysłu obronnego jest przydatny, ale nie może prowadzić do wydawania pieniędzy europejskich podatników na licencjonowaną produkcję amerykańskiego sprzętu. – To właśnie jest stawką w obecnych negocjacjach w sprawie EDIP, w których nie ustąpimy. W tej dziedzinie lepiej nie robić nic, niż zrobić coś źle – powiedział Sebastien Lecornu, francuski minister sił zbrojnych, w wypowiedzi cytowanej przez portal Politico.

Faktycznie jednak Francja ustąpiła już w negocjacjach i zgadza się, żeby 35 proc. funduszy szło na zamówienia poza UE, w czym wsparły ją Niemcy i Włochy. Chodzi teraz jednak o to, jak określać, co jest europejskie, a co nie, jak traktować produkcję licencjonowanego sprzętu (np. wyrzutni Patriot w Holandii) i wiele innych szczegółów technicznych. Ich uzgodnienie określi model rozwoju europejskiego przemysłu obronnego. I negocjacje w tej sprawie będzie prowadziła właśnie polska prezydencja.

Według KE europejska baza technologiczno-przemysłowa sektora obronnego miała obroty w wysokości ok. 70 mld euro i wyeksportowała sprzęt za ponad 28 mld euro w 2021 r., zatrudniając około 500 000 osób. Komisja chce z pomocą strategii, której elementem jest EDIP, doprowadzić do zwiększenia wartości wewnątrzunijnego handlu w tej dziedzinie do 35 proc. wartości unijnego rynku obronnego do 2030 r. oraz zwiększenia udziału produkcji europejskiej w zamówieniach państw UE do 50 proc. Celem jest także, żeby kraje UE zamawiały co najmniej 40 proc. sprzętu obronnego w sposób oparty na współpracy.