Setki miliardów euro nie tylko na obronę? Szybkie rozmowy o koalicji w Niemczech

W wyborach w zeszłą niedzielę zwyciężyła, zebrawszy 28,5 proc. głosów, opozycyjna chadecka CDU/CSU pod wodzą Friedricha Merza, zapewne przyszłego kanclerza.

Już w ostatni piątek, czyli niezwykle szybko jak na niemieckie warunki, rozpoczęła rozmowy sondażowe na temat tworzenia koalicji z trzecią w wyborach socjaldemokratyczną SPD (16,4 proc.). Od razu od najważniejszego problemu – finansów. 

Wyścig z czasem. Kiedy głosowanie w sprawie wielkich wydatków na obronę i pomoc Ukrainie?

Wydarzenia międzynarodowe - przerwanie przez Amerykę pomocy dla Ukrainy i pozostawienia przez Trumpa Europy samej sobie - spowodowały, że kluczowa decyzja dotycząca finansów na obronę  powinna zapaść w ciągu najbliższych dni. Bo gdy zbierze się nowy Bundestag (najpóźniej 25 marca), to nie będzie w nim większości dwóch trzecich posłów niezbędnej do zmian w ustawie zasadniczej. 

Zwiększenie wydatków na obronę zablokowałyby skrajne partie – prawicowa populistyczna AfD i postkomunistyczna Lewica, które będą miały mniejszość blokującą (ponad jedną trzecią mandatów). Trzeba by to więc zrobić w starym składzie Bundestagu – z Zielonymi oraz ewentualnie, co arytmetycznie nie jest niezbędne, z liberalną FDP, której w nowym parlamencie już nie będzie. 

Czytaj więcej

Komentarze

Jerzy Haszczyński: Niemcy postawili na Merza, ukarali rządzącą SPD. AfD można dalej izolować

Chadecka CDU/CSU, główna siła opozycji, odniosła wyraźne zwycięstwo w wyborach do Bundestagu. Może sobie wybrać koalicjantów z lewicowego mainstreamu, pasującego jej na czasy Trumpa. Druga w wyborach AfD pozostanie w izolacji, przynajmniej na razie.

Jak podają niemieckie media, CDU/CSU i SPD rozważają błyskawiczne przegłosowanie funduszu specjalnego na obronę, w wysokości 100 lub 200 miliardów, a nawet 400 miliardów euro. A także drugiego, na infrastrukturę, od 400 do 500 miliardów euro. Pomysł dwóch wielomiliardowych funduszów pochodzi od czterech czołowych ekonomistów. 

Politycy partii prowadzących rozmowy sondażowe nie chcieli się jednak wypowiadać o skali wydatków, a Merz powiedział wręcz: „nie mówimy o liczbach”. Nie ma też oficjalnego potwierdzenia, że chodzi o dwa fundusze specjalne, choć Merz przyznał, że inwestycje to też kluczowy temat. 

Skąd wziąć setki miliardów euro na fundusze specjalne?

Jak zdobyć te nowe pieniądze? Pomysły są dwa. Pierwszy to reforma wpisanej do ustawy zasadniczej zasady hamulca zadłużenia, która nie pozwala na zaciąganie znaczących długów (maksymalny roczny deficyt federacji to 0,35 proc.). To wymagałoby dwóch trzecich głosów w Bundestagu. 

Drugi przećwiczono trzy lata temu, po tym jak kanclerz Olaf Scholz, zaraz po rosyjskiej inwazji na Ukrainę, zapowiedział w swoim przemówieniu o Zeitenwende (historycznej przemianie) wydanie dodatkowych 100 miliardów euro na obronę. Hamulca zadłużenia nie udało się obejść, przede wszystkim dlatego że nie chciała się go pozbyć niezbędna do zmian w ustawie zasadniczej główna siła opozycji CDU/CSU. Zgodnie z programem wyborczym 2025 nadal nie chce, podkreślając, że „wzrost zadłużenia dzisiaj to wyższe podatki jutro”.  

Czytaj więcej

Polityka

Berlin zapewnia o solidarności wobec Kijowa

Głosy oburzenia po wypowiedziach wiceprezydenta USA J.D. Vance’a w Monachium zabrzmiały wyjątkowo silnie w Niemczech. Nie przykłada się to na wzrost od dawna obecnych nastrojów antyamerykańskich, przynajmniej na razie.

Ale w 2022 roku znaleziono inne rozwiązanie - również wymagające zmiany w ustawie zasadniczej, do czego potrzeba poparcia dwóch trzecich członków zarówno Bundestagu, jak i Bundesratu. W czerwcu 2022 r. udało się przegłosować uzupełnienie artykułu 87a konstytucji o podpunkt 1a, w którym jest mowa, że „dla wzmocnienia możliwości sojuszniczych i obronnych” można stworzyć dzięki kredytom fundusz specjalny w wysokości do 100 miliardów euro. Taki fundusz nie podlega zasadom hamulca zadłużenia. 

Ten drugi wariant wydaje wydaje się bardziej prawdopodobny, zwłaszcza że dwa dni po wyborach Friedrich Merz wykluczał reformę hamulca zadłużenia w obecnym składzie Bundestagu. 

Kiedy odbędzie się specjalne posiedzenie tego Bundestagu, na którym CDU/CSU, SPD wraz z Zielonymi i FDP mogłyby przegłosować fundamentalne zmiany? Lider chadeków wskazał na przyszły tydzień, ale współprzewodnicząca SPD Saskia Esken powiedziała w poniedziałek, że to nie zostało z jej partią uzgodnione. Zarzuciła mu też, że nie dba o tworzenie atmosfery zaufania. Portal tygodnika „Der Spiegel” pisał, że część posłów SPD grozi, że nie zagłosuje za zmianami, jeżeli o wszystkim będzie decydował Merz. 

W rozmowach sondażowych o koalicji CDU/CSU z SPD uczestniczą prorosyjscy politycy Michael Kretschmer i Manuela Schwesig

Ze względu na wydarzenia światowe Friedrich Merz chciałby jak najszybciej występować w roli szefa rządu. Uważa, że koalicja może być gotowa do Wielkanocy (do 20 kwietnia). 

Czytaj więcej

Polityka

Kai-Olaf Lang: Prawdopodobny nowy kanclerz Niemiec chce lepszych stosunków z Polską

Relacja Friedrich Merz – Donald Tusk – Ursula von der Leyen mogą stać się ważnym trójkątem koordynacyjnym w UE – mówi „Rzeczpospolitej” Kai-Olaf Lang, ekspert berlińskiego think tanku Wissenschaft und Politik.

W Niemczech dochodzenie do ogłoszenia rządu odbywa się tradycyjnie w kilku etapach. Najpierw rozmowy sondażowe, potem negocjacje w grupach roboczych i prace nad umową koalicyjną. W wypadku SPD na koalicję muszą jeszcze na koniec wyrazić zgodę w głosowaniu członkowie partii. To wszystko trwa, a jak ujął polityk CDU Norbert Röttgen, „Europa nie może reagować na pilne wyzwania bez zdolnego do działania niemieckiego rządu”.

Rozmowy sondażowe rozpoczęły się rekordowo szybko. W piątek wzięło w nich po dziewięcioro polityków z każdej ze stron - chadeckiej i socjaldemokratycznej. Co ciekawe, w tym gronie są politycy znani z prorosyjskiej postawy - Michael Kretschmer i Manuela Schwesig.