Sędzia Wrzesińska-Nowacka: nie można zakazać sędziom zabierania głosu w obronie praworządności

Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego wydało właśnie stanowisko, w którym zwrócono się do sędziów sądów administracyjnych o rozwagę w deklarowaniu dodatkowej aktywności na rzecz władzy ustawodawczej lub wykonawczej oraz udziału w debacie o charakterze politycznym. Jak pani odbiera ten apel?

Nie zgadzam się z tym, co twierdzi kolegium, co zresztą podkreślamy w stanowisku stowarzyszenia OSSSA, którego jestem prezesem. Sędzia rzeczywiście nie może wypowiadać się na każdy temat, ale art. 178 ust. 3 konstytucji pozwala sędziom na wolność wypowiedzi w sprawach dotyczących praworządności i wymiaru sprawiedliwości. W tych tematach sędziowie mogą, a nawet powinni zabierać głos. Potwierdzają to orzeczenia europejskich trybunałów, jak chociażby rozstrzygnięcia w sprawach Żurek przeciwko Polsce czy Baka przeciwko Węgrom. Jeśli z praworządnością dzieje się źle, to sędziowie nie powinni milczeć.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Kolegium NSA zakazało sędziom udziału w debacie i procesie tworzenia prawa

Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego wydało stanowisko w sprawie udziału sędziów sądów administracyjnych w debacie o charakterze politycznym.

A czy z praworządnością w naszym kraju rzeczywiście jest źle?

Chyba mało kto ma co do tego wątpliwości. Mamy przecież orzeczenie Wałęsa przeciwko Polsce, które nakazuje podjęcie pewnych działań usuwających nieprawidłowości w sądownictwie. Mamy też orzeczenia dotyczące Izb SN, mamy orzeczenia dotyczące sędziów powołanych po 2017 r. To wszystko świadczy o tym, że praworządność nadal nie ma się u nas dobrze.

Czy postulat, aby sędziowie trzymali się z dala od polityki, nie jest słuszny?

To zależy, w jakim zakresie. Sędziowie nie mogą publicznie oceniać składu Rady Ministrów, wypowiadać się o kampanii wyborczej czy agitować za poparciem konkretnego kandydata. Mamy prawo wypowiadać się co do prawa do sądu.

Czy stanowisko kolegium NSA odnosi się do jakichś konkretnych przypadków?

Wydaje mi się, że stanowisko to dotyczy m.in. mnie, ponieważ jestem członkiem Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury. Nie wiem jednak, dlaczego zostało wydane właśnie teraz.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Tomasz Pietryga: Sądy bez politycznych ciągot

Najgorsze, co mogłoby się zdarzyć, to pozostawienie przywracania standardów apolityczności w sądach politykom. Dobrze, że sędziowie zaczynają robić to sami.

W stanowisku kolegium NSA stwierdzono też, że sędziowie sądów administracyjnych nie powinni brać udziału w procesie tworzenia prawa, zarówno w komisjach kodyfikacyjnych, jak i jako autorzy opinii. Co pani o tym sądzi?

To jest pewne nieporozumienie. Komisje kodyfikacyjne tworzą projekty przepisów, ale one stają się prawem dopiero w wyniku działań polityków, czyli parlamentu. Projekt, który wychodzi z komisji kodyfikacyjnej, to jedynie pewna propozycja ustawy. A zatem komisja nie tworzy prawa, bowiem ostateczny jego kształt zależy od władzy ustawodawczej.

Nie wierzę, że kolegium NSA nie zdaje sobie sprawy z uprawnień komisji kodyfikacyjnych. A mimo to odradza udział w nich.

Ja też nie wierzę w to, że mogą tego nie wiedzieć. Nie będę się jednak wypowiadała na temat wiedzy członków kolegium i intencji zajęcia ostatniego stanowiska.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Ewa Szadkowska: Rada zakładowa w sądzie, czyli dlaczego nie zgadzam się z Tomaszem Pietrygą

Nie nazywajmy walki o praworządność i uzdrowienie zdemolowanego wymiaru sprawiedliwości – uprawianiem polityki. Kto jak kto, ale właśnie sędziowie mogą, a wręcz powinni się tym zajmować. Oczywiście o ile sami wcześniej do naruszenia standardów nie przyłożyli ręki.

Czy sędziowie powinni brać udział w naprawianiu sądownictwa?

Uważam, że tak. Wielokrotnie trybunały europejskie podkreślały, że w sytuacjach kiedy sędzia zasiada w składzie sędziowskim i widzi, że skład ten nie zapewnia obywatelowi prawa do sądu i jest wadliwy, to powinien w jakiś sposób reagować. Tworzenie projektów jest jedną z takich reakcji.

Jest pani członkiem jednej z komisji kodyfikacyjnych. Można powiedzieć, że tym samym postępuje pani wbrew stanowisku kolegium NSA.

Kolegium jest organem sądu stanowiącym tylko w takim zakresie, jaki przewiduje ustawa. W pozostałym zakresie jego uprawnienia są opiniodawczo-doradcze.

Co chce pani przez to powiedzieć?

To oznacza, że kolegium wydało jedynie opinię o tym, jak sędziowie powinni się zachowywać, i stanowisko to do niczego sędziów nie zobowiązuje. Poza tym odnosi się do działań przyszłych. Kolegium nie może niczego zakazywać sędziom, w szczególności zabierania głosu w obronie praworządności i udziału w komisjach kodyfikacyjnych. Sprzeciw co do podjęcia takiego zajęcia może zgłosić prezes NSA, a w moim przypadku takiego sprzeciwu nie zgłosił.

Czy ma pani czyste sumienie w związku z zasiadaniem w komisji kodyfikacyjnej?

Uważam, nie wpływa to na moją niezawisłość i bezstronność. W żaden sposób nie jestem zależna od władzy wykonawczej, nie wpływa ona na moje sędziowskie obowiązki, w szczególności na treść orzeczeń. Moje zadania w tej komisji polegają na współtworzeniu projektów dotyczących sądów i prokuratury.

Czytaj więcej

Plus Minus

Barbara Piwnik: Sędziowie robią krok w stronę władzy politycznej

Jeżeli sędziowie należący do określonych stowarzyszeń przygotowują projekty ustaw, to robią krok w kierunku władzy politycznej. Bo jeżeli angażują się w napisanie projektu ustawy, to naturalną konsekwencją jest później poszukiwanie zwolenników dla proponowanych regulacji. I szuka się ich w Sejmie i Senacie. To nie jest właściwe działanie dla sędziego - mówi Barbara Piwnik, sędzia w stanie spoczynku.

Mam wrażenie, że sędziowie sądów administracyjnych stoją nieco na uboczu sporu o sądownictwo. Sędziowie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego są w tej kwestii zdecydowanie bardziej aktywni. Czy zgadza się pani ze mną?

Tak, zgadzam się z tym. Powodem jest być może to, że sędziowie sądów powszechnych zostali bardziej dotknięci reformą sądownictwa w ostatnich latach, zarówno pod względem personalnym, jak i dyscyplinarnym. Nie jest jednak tak, że sędziowie sądów administracyjnych nie włączają się w walkę o praworządność. Przykładem jest nasze stowarzyszenie.

W sądach powszechnych i SN coraz częściej dochodzi do skutecznego podważania wyroków tzw. neosędziów z uwagi na ich wątpliwy status. Czy zdarza się to też w sądach administracyjnych?

Niemal się to nie zdarza.

Dlaczego?

Mamy bardzo mało wniosków stron o wyłączenie sędziego powołanego po 2017 r. albo o uchylenie wyroku z uwagi na ewentualną wadliwość powołania. W NSA jedynie dwa albo trzy tzw. testy niezawisłości i bezstronności skończyły się wyłączeniem sędziego. Znam tylko jeden przypadek uchylenia wyroku z uwagi na wadliwość składu sądu z udziałem sędziego powołanego na wniosek KRS ukształtowanej na podstawie ustawy z 2017 r. NSA wydał natomiast orzeczenia, potwierdzające prawidłowość powołań takich sędziów z uwagi na niepodważalność postanowień prezydenta RP o ich powołaniu.

Konsekwentnie unika pani określenia „neosędziowie”. Dlaczego?

Poprawność polityczna.