Jan Farfał, Wojciech Przybylski: Szybka akcesja to konieczność

Ursula von der Leyen obiecała nową strukturę polityczną dla krajów kandydujących do Unii Europejskiej, ale niewiele wiadomo na temat jej przyszłego kształtu. Rozszerzenie Unii to wielka szansa dla przyszłości projektu europejskiego. Jednocześnie, Unia boryka się z coraz większą ilością wyzwań. Tylko szybka akcesja sprawi, że będziemy lepiej przygotowani na nowy porządek świata, ale aby tak się stało, musimy przezwyciężyć wiele problemów. Plan integracji nowych państw jest Unii potrzebny już teraz, aby ułatwiać rosnącą współpracę między krajami członkowskimi a kandydującymi.

Dzisiejsza Europa ma ograniczone zasoby energetyczne, jest zależna od zewnętrznych gwarancji bezpieczeństwa i boryka się z rosnącą implozją demograficzną. Jej poszerzenie to szansa zwiększenia naszego potencjału – np. przyłączenie do sieci europejskich odbyło się dosłownie w przeddzień rosyjskiej inwazji i Ukraina mimo bombardowań dostarcza 400 megawatów energii do UE, a mogłaby więcej. Co więcej, jest to energia czysta, pochodząca z elektrowni atomowych. Z punktu widzenia Polski, wyrastającej na globalnego potentata produkcji baterii, nie bez znaczenia jest, czy wydobycie litu w Serbii będzie odbywało się w ramach wspólnego rynku UE, czy te strategiczne zasoby będą zagospodarowane przez konkurujące państwa trzecie.

Czytaj więcej

Gospodarka

Kiedy Ukraina będzie gotowa na wejście do Unii Europejskiej?

Ukraina jest coraz bliżej rozpoczęcia negocjacji członkowskich z Unią Europejską. Ale potrzebuje też finansowego wsparcia.

Dlatego rozszerzenie ma fundamentalne znaczenie dla projektu europejskiego, znacznie wykraczające poza kwestie norm i wartości. To sprawa kluczowych interesów Unii. Niestety, od ponad dekady ten potencjał jest naznaczony straconymi szansami.

Gorzkie lekcje

Przez dziesięciolecia członkostwo w UE było uważane za proces, który przyczyni się do „końca historii” – dla Europy Zachodniej był to ostateczny projekt pokojowy dla kontynentu. Natomiast dla państw Europy Środkowej było to ostateczne potwierdzenie skoku cywilizacyjnego, dlatego były one gotowe wiele zrobić, by należeć do Unii. Tak było również w przypadku krajów Bałkanów Zachodnich, z których większość pozostaje w zawieszeniu akcesyjnym od ostatnich 20 lat.

Przez te dwie dekady rozmowy akcesyjne przerodziły się w grę, w której kraje kandydujące udają, że idą do przodu, podczas gdy UE udaje, iż chce je przyjąć. Przede wszystkim jednak „koniec historii” i „ostateczna akcesja do Zachodu” tak bardzo pożądane przez państwa bałkańskie, są teraz kwestionowane: brexit, wojna w Ukrainie i zbliżająca się recesja pokazały, że liberalnego końca historii nie będzie.

Czytaj więcej

Polityka

Serbia - Kosowo. Tradycyjne balansowanie na krawędzi konfliktu

Serbowie i Kosowianie znów doprowadzili do kryzysu, który zagroził stabilności całego regionu.

Paradygmat rozszerzenia uległ zmianie. W ubiegłym roku po raz pierwszy od rozpoczęcia rozmów akcesyjnych mniej niż 50 proc. Serbów opowiedziało się w sondażu za przystąpieniem do UE. Jeszcze bardziej niepokojąca jest historia Macedonii Północnej. W imię przystąpienia do UE Skopje wyrzekło się nazwy i flagi własnego kraju, przekazało jedną trzecią swoich instytucji mniejszości albańskiej i dopiero w 2020 r. rozpoczęło oficjalne rozmowy akcesyjne. Mimo to, z powodu wymagań Bułgarii, nie otworzyła jeszcze ani jednego rozdziału rozmów. Ta tragiczna opowieść powinna być zapowiedzią tego, co może się wydarzyć w związku z akcesją Mołdawii, Bośni i Czarnogóry, a może nawet Ukrainy.

Coraz większą popularność zyskuje teoria stopniowej akcesji, ale co ona w ogóle oznacza? Dostęp do Schengen, dostęp do wspólnego rynku, ale brak podejmowania decyzji – struktury „czyśćcowe” dla krajów kandydujących, które przybliżyłyby je do Unii, ale jednocześnie powstrzymywały od podejmowania strategicznych decyzji w Brukseli, aby nie zaburzyć wewnętrznej równowagi. Jeśli akcesja etapami utrzyma się w tej formie, podsyci jedynie obecny niepokój i frustrację państw kandydujących.

Wartości a interesy

Przełamanie „czyśćcowego” impasu jest konieczne. Jednak demokratyczne standardy i wartości projektu europejskiego nie powinny być przyćmione w imię szybkiej ścieżki akcesyjnej. Krytycy szybkiej akcesji twierdzą, że mechanizmy przewidziane w celu poprawy funkcjonowania demokracji ustąpiły miejsca interesom strategicznym. Jest w tym sporo prawdy, a uzyskanie przez Bośnię statusu państwa kandydującego jest tego najlepszym przykładem.

Czy jednak w przeszłości było inaczej? Interesy strategiczne od zawsze napędzały historię projektu europejskiego. Z 15 reaktorami jądrowymi, 9 proc. światowego eksportu pszenicy i 20 proc. światowych rezerw komercyjnej rudy żelaza Ukraina jest krajem, z którym trzeba się liczyć. Od powstania projektu europejskiego po falę rozszerzenia z 2004 r. chodziło zarówno o względy strategiczne, jak i normy. Nie udawajmy, że w rozszerzeniu chodzi tylko o wartości. Zabezpieczenie granic UE i ograniczenie obcych wpływów nie musi przysłaniać wewnętrznych granic demokratycznych.