Nielegalne dowody nie posłużą do skazania. Szykuje się ważna zmiana przepisów

Nielegalnie zdobyte dowody nie będą wykorzystywane w procesie karnym - zakłada projekt, którym już w przyszłym tygodniu zajmie się Sejm. To może być koniec z tzw. owocami zatrutego drzewa.

Publikacja: 19.06.2024 13:09

Nielegalne dowody nie posłużą do skazania. Szykuje się ważna zmiana przepisów

Foto: Adobe Stock

Chodzi o projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, który złożyli posłowie Polski 2050. O zmiany te postulowała w petycji Naczelna Rada Adwokacka. Przygotowane przez palestrę przepisy znalazły się ostatecznie w projekcie, którego pierwsze czytanie odbędzie się na posiedzeniu Izby rozpoczynającym się w najbliższą środę.

Owoce zatrutego drzewa, czyli dowody zebrane nielegalnie

Główna proponowana w nim zmiana dotyczy tzw. owoców zatrutego drzewa, czyli dowodów pozyskiwanych przeciwko obywatelom w sposób nielegalny. Najczęściej dochodzi do tego w efekcie popełnienia przestępstwa przez funkcjonariuszy publicznych, np. podczas inwigilacji. Obowiązujące od 2016 r. przepisy nie eliminują jednak tego rodzaju dowodów.

Zgodnie z art. 168a Kodeksu postępowania karnego dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego, chyba że dowód został uzyskany w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności.

Od lat część środowiska prawniczego wzywała do zmiany tej regulacji. Szczególnej mocy apele te nabrały po ujawnieniu możliwych nadużyć związanych z systemem szpiegowskim Pegasus.

Czytaj więcej

Wróci zakaz używania „owoców zatrutego drzewa”? Jest projekt ustawy

Projekt: zakaz używania owoców zatrutego drzewa

Projekt noweli zakłada wprowadzenie zakazu wykorzystywania owoców zatrutego drzewa. W konsekwencji niedopuszczalne będzie przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu uzyskanego do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego, czyli w sposób nielegalny.

- Nie jest możliwe zaakceptowanie stanu, w którym funkcjonariusze państwa, a więc władzy publicznej, mogliby gromadzić materiał dowodowy wbrew obowiązującemu prawu, a zgodnie z prawem, na podstawie tego materiału, obywatele mogli ponosić odpowiedzialność karną – uzasadnia adwokatura.

Proponowana nowelizacja odbiera też prokuratorowi uprawnienie do legalizacji dowodów uzyskanych poza zakresem prowadzonej kontroli operacyjnej. Chodzi o sytuacje, w których uzyskano dowód popełnienia przestępstwa innego niż objęte zakresem kontroli. Obecnie o wykorzystaniu tego dowodu w procesie karnym decyduje prokurator. Zgodnie z projektem decyzję o ich użyciu będzie podejmował sąd na wniosek prokuratora.

„Dobry kierunek zmian. Przywróci częściowo równowagę stron procesu”

Proponowane rozwiązania pochwala adwokat Radosław Baszuk. - Jeśli konstytucyjna zasada legalizmu stwierdza, że organy państwa działają wyłącznie na podstawie i w granicach prawa, to konsekwencją tego powinien być zakaz korzystania z owoców zatrutego drzewa w procedurze karnej. Od tej zasady nie może być wyjątków – mówi Rzeczpospolitej mec. Baszuk.

Jego zdaniem celem procedury nie może być skazanie za wszelką cenę. - Tą ceną nie może być przekroczenie granic wyznaczonych przez prawo. A tym właśnie może być wykorzystanie w procesie karnym dowodów pozyskanych w sposób nielegalny – twierdzi adwokat.

Do założeń projektu odniósł się też sędzia Piotr Gąciarek z Sądu Okręgowego w Warszawie orzekający w sprawach karnych. - Wprowadzone za czasów Zjednoczonej Prawicy rozwiązanie, dopuszczające w niektórych przypadkach dowody uzyskane w wyniku przestępstwa, było kuriozalne. Dlatego propozycję wycofania się z tego oceniam bardzo pozytywnie – komentuje w rozmowie z Rzeczpospolitą sędzia Gąciarek.

Pozytywnie ocenił też propozycję, aby o zgodzie na wykorzystywanie w procesie dowodów uzyskanych poza zakresem prowadzonej kontroli decydował sąd, a nie jak obecnie prokurator. - To jest bardzo dobry kierunek zmian. Rozwiązanie to może częściowo przywrócić równowagę stron w procesie i może być częścią szerszej naprawy zdewastowanej procedury karnej - mówi sędzia.

Etap legislacyjny: przed pierwszym czytaniem

Czytaj więcej

Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa

Chodzi o projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, który złożyli posłowie Polski 2050. O zmiany te postulowała w petycji Naczelna Rada Adwokacka. Przygotowane przez palestrę przepisy znalazły się ostatecznie w projekcie, którego pierwsze czytanie odbędzie się na posiedzeniu Izby rozpoczynającym się w najbliższą środę.

Owoce zatrutego drzewa, czyli dowody zebrane nielegalnie

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Sędzia Radzik pozwał Platformę Obywatelską. Jest decyzja sądu
Materiał Promocyjny
Dodatkowe korzyści dla nowych klientów banku poza ofertą promocyjną?
Sądy i trybunały
Jest wyrok NSA w sprawie wyborów kopertowych. Porażka Mateusza Morawieckiego
Nieruchomości
Dom letniskowy i pomost na własnej działce nad jeziorem. Co musisz wiedzieć?
Konsumenci
Teraz frankowiczom zostaje ugoda lub potrącenie
Materiał Promocyjny
Tomasz Porawski, dyrektor marki Skoda: Skupiamy się na życzeniach naszych klientów
Prawo dla Ciebie
MEN: zmienimy projekt dotyczący organizowania lekcji religii