Gdzie trzeba dziś pracować, by dostać deputat węglowy? To nawet ponad 10 tys. zł rocznie

Deputat to część wynagrodzenia za pracę, która wypłacana jest w naturze. Jedną z jego najbardziej znanych form jest deputat węglowy. Wbrew pozorom, by go otrzymać, nie trzeba być koniecznie górnikiem. Często również deputat węglowy przyznawany jest w formie ekwiwalentu pieniężnego. Jego wysokość powiązana jest wtedy z ceną węgla.

Publikacja: 08.10.2024 06:09

Część pracowników ma prawo do deputatu węglowego lub do ekwiwalentu pieniężnego za ten deputat. Nie

Część pracowników ma prawo do deputatu węglowego lub do ekwiwalentu pieniężnego za ten deputat. Nie chodzi tylko o górników

Foto: Adobe Stock

Deputat węglowy kojarzony jest z PRL-em. Ma on jednak zdecydowanie dłuższą tradycję. W niektórych kopalniach prawo do określonej ilości bezpłatnego węgla było przyznawane na przełomie XIX i XX w. Deputaty węglowe otrzymywali też górnicy w dwudziestoleciu międzywojennym. Co więcej, w tym okresie dodatek do wynagrodzenia w formie węgla został rozszerzony również na kolejarzy.

Dziś deputaty węglowe czasem porównuje się do innych benefitów pracowniczych wskazując, że na podobnej zasadzie dodatki do wynagrodzenia przyznawane się również w innych branżach (np. prawo do bezpłatnych lotów dla pracowników linii lotniczych, vouchery na wycieczki dla pracowników biur turystycznych, czy deputat opałowy dla pracowników Lasów Państwowych).

Obecnie deputaty węglowe przyznawane są najczęściej na podstawie układów zbiorowych pracy obowiązujących w poszczególnych zakładach pracy, negocjowanych ze związkami zawodowymi działającymi na ich terenie.

Deputaty węglowe. Ile wynoszą? Na jakich zasadach są przyznawane?

Wysokość deputatów węglowych czy sposób ich realizacji uzależnione są od treści układów zbiorowych pracy. Pracownicy kopalni mogą je otrzymywać w całości w naturze, częściowo w naturze, a częściowo w formie ekwiwalentu pieniężnego lub w całości jako ekwiwalent.

Czytaj więcej

Gónicze ekwiwalenty węglowe dla emerytów i rencistów. Kto ma do nich prawo? Jakie to kwoty?

Wysokość deputatów może być również zróżnicowana. Punktem odniesienia zazwyczaj jest obowiązująca w danym okresie cena tony węgla. W kopalniach deputat węglowy to zazwyczaj osiem ton w skali roku (lub ekwiwalent pieniężny tych ośmiu ton).

Jakie deputaty otrzymują pracownicy kopalni węgla kamiennego? Przykłady PGG i JSW

Polska Grupa Górnicza (PGG) to największa polska spółka węglowa. W jej skład wchodzi siedem kopalń. Spółka zatrudnia ok. 37 tys. osób. Jak informował jakiś czas temu portal nettg.pl, w 2024 r. pracownicy PGG mają prawo do deputatu węglowego w postaci ekwiwalentu pieniężnego o wartości 1470 zł za tonę (ta sama kwota co w roku 2023). Łączna kwota ekwiwalentu za 8 ton węgla przysługująca na ten rok to 11760 zł brutto. Wypłata ekwiwalentu odbywa się w trzech wariantach: miesięcznie (1/12 przysługującej kwoty), jednorazowo (wypłata 30 listopada) oraz w dwóch ratach (wypłata 30 czerwca i 30 listopada).

Pracownicy PGG mogą zdecydować, czy chcą otrzymać ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy, czy wolą dostać węgiel. Do wyboru jest też opcja mieszana.

Innym przykładem może być Jastrzębska Spółka Węglowa (JSW), producent węgla koksowego wykorzystywanego w przemyśle. Pracownicy JSW w 2024 r. mają prawo do deputatu o wartości 11505,81 zł brutto. Jeden ze związków zawodowych działających na terenie JSW przypomniał wiosną tego roku na swoim profilu na FB (JSW Związki), że „Deputat węglowy w Jastrzębskiej Spółce Węglowej wyliczany jest według Porozumienia z 27 grudnia 2017 roku między Reprezentatywnymi Organizacjami Związkowymi a Zarządem. Postanowiono wtedy przywrócić realizacje deputatu zawieszoną dwa lata wcześniej” – czytamy w poście.

Czytaj więcej

Zmiany w cenach węgla? Stawki w PGG, PKW i Bogdance. Ile trzeba zapłacić?

Związkowcy przypomnieli też, ze w porozumieniu z 2017 r. postanowiono „1. Deputat węglowy wypłacać jedynie w ekwiwalencie pieniężnym w wymiarze 8 ton. 2. Ekwiwalent ten wypłaca się w dwóch formach: 12 rat przy każdej wypłacie lub jednorazowo w kwietniu. 3. Cena węgla dla deputatu jest ustalana w oparciu o Obwieszczenie Ministra Gospodarki w sprawie ceny zbytu 1 Mg (1 tona) węgla kamiennego w asortymencie orzech II, wydanego na podstawie art. 12 ust. 9 ustawy z dnia 7 września 2007 roku o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Cena ta dla JSW jest podniesiona o wskaźnik 1,2302”.

Deputat węglowy także dla pracowników innych kopalni. Przykład KGHM Polska Miedź  

Prawo do deputatu węglowego nie jest ograniczone tylko do pracowników kopalni węgla kamiennego. Deputat przysługuje też pracownikom KGHM Polska Miedź (zgodnie z układem zbiorowym pracy obowiązującym w tej firmie). Jak przypomina portal nettg.pl, zatrudnieni w KGHM otrzymują deputat w postaci ekwiwalentu pieniężnego: dla pracowników powierzchniowych to ekwiwalent sześciu ton węgla, a dla pracowników dołowych – ośmiu ton.

Wartość ekwiwalentu oparta jest o średnioroczną cenę węgla kamiennego podawaną przez GUS. Z komunikatu opublikowanego przez GUS 15 stycznia 2024 r. wynika, że średnioroczna cena węgla kamiennego w 2023 roku wyniosła 2137,88 zł. Dla KGHM Polska Miedź oznaczało to, że w 2024 r. „pracownicy dołowi otrzymają z tytułu deputatu ekwiwalent w wysokości 1425 zł miesięcznie, natomiast pracownicy powierzchni 1068 zł miesięcznie” – poinformował portal nettg.pl.

Deputat węglowy dla kolejarzy

Deputaty węglowe cały czas przysługują też niektórym pracownikom kolei. Przykładem mogą być pracownicy PKP Intercity i PKP Cargo. W przypadku obydwu spółek uprawnienia do ekwiwalentu za deputat węglowy dotyczą osób objętych zapisami układów zbiorowych pracy obowiązujących na terenie tych zakładów pracy. Nie oznacza to jednak, że kolejarze dostają taki sam deputat. Np. w PKP Cargo pracownikowi przysługuje deputat w ilości 3,6 tony węgla. Związkowcy z Cargo jakiś czas temu walczyli też o podniesienie kwoty za tonę węgla zapisanej w Zakładowym Układzie Zbiorowym Pracy (była ona niższa niż ta obowiązująca np. przy wyliczaniu ekwiwalentu dla pracowników PGG).

Czytaj więcej

Do kopalń dopłacimy kilkanaście miliardów więcej niż planowano

Deputaty węglowe dla byłych pracowników kopalń i byłych kolejarzy

Przypomnijmy, że prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy mają również niektórzy emeryci i renciści zatrudnieni kiedyś w kopalniach, przedsiębiorstwach robót górniczych i na kolei (oraz wdowy i wdowcy po nich, a także osoby pobierające po nich rentę rodzinną). Ekwiwalent węglowy dla tej grupy jest niższy niż ten przysługujący obecnym pracownikom, niemniej może stanowić atrakcyjny dodatek do emerytury czy renty.

Część ekwiwalentów emerytom i rencistom wypłaca dziś ZUS. Niektórzy emerytowani górnicy i ich bliscy – kiedy kilka lat temu część kopalni wycofała się z płacenia ekwiwalentów tej grupie uprawnionych – otrzymali z budżetu państwa jednorazowe rekompensaty z tego tytułu. Istnieją jednak kopalnie, które ekwiwalenty węglowe swoim byłym pracownikom nadal płacą. Przykładem jest Kopalnia Soli „Wieliczka” S.A., która niedawno przypominała „uprawnionym emerytom i rencistom”, że „ekwiwalent pieniężny za deputat węglowy należny w 2024 r. będzie wypłacany na pisemny wniosek osoby uprawnionej. Wniosek należy złożyć w terminie do 30.09.2024 r.”

Deputat węglowy kojarzony jest z PRL-em. Ma on jednak zdecydowanie dłuższą tradycję. W niektórych kopalniach prawo do określonej ilości bezpłatnego węgla było przyznawane na przełomie XIX i XX w. Deputaty węglowe otrzymywali też górnicy w dwudziestoleciu międzywojennym. Co więcej, w tym okresie dodatek do wynagrodzenia w formie węgla został rozszerzony również na kolejarzy.

Dziś deputaty węglowe czasem porównuje się do innych benefitów pracowniczych wskazując, że na podobnej zasadzie dodatki do wynagrodzenia przyznawane się również w innych branżach (np. prawo do bezpłatnych lotów dla pracowników linii lotniczych, vouchery na wycieczki dla pracowników biur turystycznych, czy deputat opałowy dla pracowników Lasów Państwowych).

Pozostało 90% artykułu
Praca, Emerytury i renty
Gónicze ekwiwalenty węglowe dla emerytów i rencistów. Kto ma do nich prawo? Jakie to kwoty?
Praca, Emerytury i renty
Ekwiwalent za deputat węglowy dla kolejarzy – czym jest i komu przysługuje?
Węgiel
Związki zawodowe JSW w konflikcie z zarządem. Wyciekły tajne informacje
Podatki
Skarbówka zażądała 240 tys. zł podatku od odwołanej darowizny. Jest wyrok NSA
Materiał Promocyjny
Klimat a portfele: Czy koszty transformacji zniechęcą Europejczyków?
Prawo w Polsce
Jest apel do premiera Tuska o usunięcie "pomnika rządów populistycznej władzy"