Wojna Kremla z Telegramem

„Szanowni odwiedzający! Z przyczyn od nas niezależnych – w związku z zablokowaniem pracy jednego z serwisów – sprzedaż biletów w internecie zostaje chwilowo wstrzymana” – poinformowało w środę słynne muzeum moskiewskiego Kremla.

Tak, jak i kilkaset innych, Bogu ducha winnych przedsiębiorstw oraz organizacji padło ono ofiarą zaciekłej walki rosyjskich władz z internetowym komunikatorem Telegram. Próbując zablokować go na terenie Rosji, przy okazji odcięto od internetu wielu innych. Rosyjska instytucja Roskomnadzor (odpowiedzialna za kontrolę mediów i internetu, która ściga Telegram) w zapale walki zablokowała nawet swoją własną stronę internetową.

Nie wydajemy

– Liczymy, że nie poniosą żadnych strat ci, którzy z tą sytuacją nie mają nic wspólnego – powiedział rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow. On sam miał konto w Telegramie. Kiedy zaczęto blokowanie, urzędnik otworzył swoje oficjalne konto w jednym z konkurencyjnych komunikatorów, ale cały czas używa też telegramowego. Kilku innych wysokich rangą urzędników założyło swoje konta w Telegramie, gdy tylko zaczęto go blokować. Inni cały czas korzystają z wcześniej założonych.

– Dawno czegoś takiego nie było. W walce z zakazem połączyła się część zinstytucjonalizowanej opozycji, różne grupy społeczne (niekoniecznie opozycyjnie nastawione) z częścią ludzi z aparatu władzy – powiedział „Rzeczpospolitej” moskiewski politolog Aleksandr Makarkin.

– Nikt nie chce przechodzić na inne komunikatory, dlatego że można je łatwo inwigilować. Równie dobrze można by zaprosić jakiegoś majora kontrwywiadu, by siedział na stałe u nas w domu i słuchał, o czym mówimy – tłumaczył „Rzeczpospolitej” ekonomiczny ekspert Michaił Krutichin niechęć nawet urzędników do porzucania Telegramu.

13 kwietnia na wniosek Roskomnadzoru jeden z moskiewskich sądów podjął decyzję o zablokowaniu dostępu do komunikatora. Jego właściciel odmówił bowiem kategorycznie wydania tzw. kluczy szyfrujących, co umożliwiłoby kontrwywiadowi FSB masową kontrolę korespondencji użytkowników.

Pościg w sieci

– W żadnym kraju świata (w którym działa Telegram – red.) nie wydajemy organom państwowym osobistych danych naszych użytkowników – powiedział twórca komunikatora, rosyjski miliarder Paweł Durow.

On sam jest już w Rosji człowiekiem legendą. W 2006 roku stworzył sieć społecznościową VKontaktie – odpowiednik Facebooka. Po ośmiu latach jednak musiał odsprzedać ją pod naciskiem FSB „miliarderowi od brudnej roboty” Aliszerowi Usmanowowi. Ten ostatni specjalizował się w takich przejęciach, najpierw na rzecz Gazpromu, a później i innych chętnych. „VKontaktie” znalazł się na celowniku FSB, gdyż Durow odmówił usuwania stamtąd kont założonych przez opozycjonistów i ich wpisów.

Po utracie sieci biznesmen i programista wyjechał z Rosji. Za granicą dokończył pracę nad komunikatorem Telegram, który obecnie ma około 200 milionów użytkowników na całym świecie. Z powodu odmowy podglądania ich korespondencji komunikator został dotychczas zablokowany m.in. w Chinach, Iranie, Pakistanie i Omanie. Władze Kazachstanu zastanawiają się, czy zrobić to samo. W Indonezji Telegram był przejściowo blokowany, ale po rozmowach z tamtejszymi władzami pracuje już bez przeszkód.

– Rosja jest dla nas ważna z przyczyn osobistych – powiedział Durow o sobie i zespole programistów, którzy wyjechali z nim za granicę. Dlatego znów kategorycznie odmówił dopuszczenia FSB do korespondencji użytkowników, nie stawił się też na proces.

Po wyroku Roskomnadzor określił ok. 9 tys. tzw. adresów IP, których używał Telegram i kazał je zablokować. Wtedy okazało się, że tam już nie ma komunikatora, gdyż zmienił on swoje adresy internetowe. Rozpoczął się wyścig między rozzłoszczonymi urzędnikami i programistami Telegramu. Komunikator zaczął wynajmować adresy IP w Amazon Web Services i Google Clouds, a Roskomandzor zajadle je blokował, dochodząc do ok. 16 milionów zablokowanych (w pewnym momencie było ich nawet 20 mln). – Działając z taką szybkością Roskomnadzor w ciągu 500 dni zablokuje cały internet, który ma ok. 4 mld takich adresów – przestraszył się szef firmy Group-IB Aleksandr Kalinin.