Sprzedaż nieruchomości przez małżonków - kiedy bez PIT

Z chwilą zawarcia małżeństwa, co do zasady, powstaje między małżonkami wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością (np. nabyte przed jej powstaniem) należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wskutek umowy zawartej w formie aktu notarialnego, wspólność ustawowa może być rozszerzona, ograniczona albo można ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków małżonków. Na skutek niektórych innych zdarzeń, ustrój majątkowy może zostać zniesiony albo ograniczony (np. na skutek orzeczenia sądu).

Czytaj także:

Rozliczenie sprzedaży w małżeństwie

Do niedawna, zgodnie ze stanowiskiem zajmowanym przez organy podatkowe oraz niektóre sądy administracyjne rozszerzenie wspólności majątkowej o nieruchomość albo wyłączenie nieruchomości do majątku osobistego jednego z małżonków stanowiło nabycie tej nieruchomości w rozumieniu ustawy o PIT. W związku z czym okres pięciu lat dla jednego z małżonków był liczony od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło rozszerzenie albo ograniczenie wspólności majątkowej. Pogląd ten powoli ulega zmianie i coraz częściej aprobowane jest odmienne podejście, zgodnie z którym okres pięciu lat jest liczony od momentu nabycia przez pierwszego z małżonków.

Organy podatkowe i sądy administracyjne coraz częściej wskazują jednak, że majątkowy ustrój małżeński jest jedynie stosunkiem prawnym organizacyjnym, którego przedmiotem jest regulacja majątkowo prawnych relacji małżonków. Wobec tego, przesunięcia w majątku małżonków nie stanowią nabycia w rozumieniu ustawy o PIT.

Początkowo liberalizacja stanowiska w szczególności dotyczyła tzw. wdowiego grosza, czyli sytuacji, w której jeden małżonek musiał czekać po śmierci drugiego 5 lat, aby sprzedać kupioną wspólnie wcześniej nieruchomość. W tej kwestii zapadła uchwała składu siedmiu sędziów NSA z 15 maja 2017 r., sygn. II FPS 2/17, zgodnie z którą datą nabycia lub wybudowania całej nieruchomości przez podatnika jest dzień jej nabycia (wybudowania) do majątku wspólnego małżonków, a nie moment nabycia spadku po małżonku.

Stanowisko zostało również złagodzone w odniesieniu do momentu nabycia w związku z ograniczeniem albo rozszerzeniem majątku wspólnego. W sytuacji ograniczenia majątku wspólnego, dopuszczono sytuację, w której nieruchomość była darowana do majątku osobistego jednego z małżonków, a następnie w niedługim czasie sprzedana przez jednego z nich (wyrok WSA w Krakowie z 11 kwietnia 2017 r.; I SA/Kr 37/17, wyrok NSA z 16 lipca 2019 r.; II FSK 2533/17 oddalający skargę kasacyjną na wcześniejszy wyrok). Implikacji w zakresie PIT nie wywołuje również nabycie nieruchomości przed zawarciem związku małżeńskiego oraz jej zbycie przed upływem pięciu lat od momentu zawarcia umowy małżeńskiej rozszerzającej wspólność ustawową (wyrok NSA z 2 kwietnia 2019 r.; II FSK 822/17).

Coraz częściej również ograny podatkowe potwierdzają prawidłowość takiego sposobu interpretacji przepisów. Przykładem jest interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 26 lutego 2019 r. (0115-KDIT2-3.4011.430. 2018.2.JG), w której organ stwierdził, że rozszerzenie majątku wspólnego o nieruchomość nie stanowi nabycia w rozumieniu ustawy o PIT.

Należy pamiętać, że liberalizacja stanowiska dotyka tylko sytuacji związanych z transferem przez majątek wspólny małżonków. W sytuacji przeniesienia nieruchomości z majątku osobistego jednego małżonka do majątku osobistego drugiego małżonka, w dalszym ciągu mamy do czynienia z nabyciem nieruchomości w rozumieniu ustawy o PIT w momencie tego zdarzenia.

Najnowsze orzecznictwo jest bardzo korzystne dla podatników. Wcześniej nie było pewności co do tego kiedy współmałżonek nabywa nieruchomość a różne składy sędziowskie wydawały inne wyroki. Nowelizacją z 23 października 2018 r. zmieniającą, m.in. ustawę o PIT dodano regulacje odnoszące się do momentu nabycia: w drodze spadku, w przypadku wspólności majątkowej małżeńskiej oraz w przypadku działu spadku. W przypadku odpłatnego zbycia nabytej w drodze spadku nieruchomości okres pięciu lat liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie lub wybudowanie przez spadkodawcę.

W przypadku odpłatnego zbycia po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego małżonków, okres pięciu lat liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie nieruchomości do majątku wspólnego małżonków lub jej wybudowanie w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej.