Budowa i zasady funkcjonowania optymalnych systemów nadzoru i kontroli nad służbami specjalnymi są przedmiotem wnikliwych rozważań akademików i ekspertów świata zachodniego od ponad 30 lat. Wyniki ich prac stały się podstawą kolejnych modyfikacji systemów bezpieczeństwa w większości państw europejskich.
Liczne państwa członkowskie UE i NATO systematycznie doskonalą swoje modele w odpowiedzi na zmieniające się dynamicznie środowisko bezpieczeństwa, jak również wymogi prawne wynikające z kolejnych dyrektyw, zaleceń i rekomendacji organów UE oraz wyroków unijnych i krajowych sądów. Źródłem inspiracji są także standardy, rekomendacje i dobre praktyki wypracowywane przez rosnące grono ekspertów, działających w ramach międzynarodowych inicjatyw doradczych i badawczych, takich jak np. DCAF (Geneva Centre for Security Sector Governance). Na podstawie 25-letniego doświadczenia organizacja ta wypracował zbiór uniwersalnych zasad, na których opierać się powinien demokratyczny nadzór i kontrola służb specjalnych (wywiadowczych) oraz prawidłowe zarządzanie sektorem bezpieczeństwa. Zgodnie z nimi wszelkie przepisy prawa, polityki oraz środki publiczne dotyczące służb specjalnych (wywiadowczych) powinny być przedmiotem wszechstronnej kontroli w zakresie niepowodującym zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego. W tym celu konieczne jest ustanowienie państwowych i niezależnych organów nadzoru i kontroli, obejmujących swym zakresem całokształt działań służb specjalnych. Obowiązkiem władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej powinno być ukształtowanie efektywnego systemu kontroli i równowagi (checks and balances) oraz gwarancji politycznej niezależności służb specjalnych.
