Leon Podkaminer: Ekonomiści na grząskim gruncie

Jerzy Hausner i Mirosław Gronicki („Polska gospodarka na grząskim terenie”, „Rzeczpospolita”, 12.06.2023) „nie chcą koncentrować się na analizie tego co przejściowe, lecz na tym co względnie trwałe”. Po czym snują komentarze o sprawach bieżących: inflacji, popycie, budżecie, inwestycjach i – zwłaszcza – płacach i kosztach pracy.

Wymowa tych komentarzy jest zwyczajowo krytyczna i raczej mało konstruktywna. Mamy tu katalog pobożnych życzeń, nie wiadomo do kogo adresowanych. Zagrożeniem numer jeden jest dla nich „dynamika wynagrodzeń” (zwłaszcza w relacji do dynamiki wydajności). Otóż kształtowanie się płac i wydajności jest w gospodarce rynkowej zasadniczo regulowane mechanizmami rynku (bywa, że konkurencyjnego niedoskonale). Jałowe utyskiwanie na płace i wydajność niczego tu nie zmieni.

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Hausner, Gronicki: Polska gospodarka na grząskim terenie

Sytuacja jest do opanowania, jeśli ma się dobre rozpoznanie terenu i wysokie umiejętności nawigacyjne. Niestety, tego nam brakuje. Co może oznaczać, że ugrzęźniemy w stagnacji na dłużej.

Na zakończenie obszernej całości autorzy wzywają, jednak znowu dość ogólnikowo i bezadresowo, do „rewizji dogmatów”. Za wezwaniem tym chętnie podążę – ustosunkowując się do ich własnej interpretacji tego, co dzieje się z płacami, a zwłaszcza t.zw. jednostkowymi kosztami pracy (JKP).

Wzrost PKB a wzrost płac

Autorzy twierdzą, że „przez trzy dekady wzrost wydajności był wyższy niż wzrost wynagrodzeń (…) teraz jest inaczej. Rosną więc jednostkowe koszty pracy”. Otóż dane (por. wykres) tego dogmatu nie potwierdzają. Od 2005 r. udział płac w PKB jest – grosso modo – stały. Wzrost płacy na jednego pracującego był – z grubsza – taki sam jak wzrost (nominalny) PKB wytwarzanego przez jednego pracującego. Wbrew temu co twierdzą autorzy, właśnie ostatnio (w 2022 r.) odnotowaliśmy pewien wzrost produkcji (PKB) przekraczający wzrost płac – i wyraźny spadek JKP. Prawdziwie silny wzrost wydajności nierekompensowanej wzrostem płac miał miejsce pomiędzy miedzy latami 2001 a 2004 (czyż nie wtedy właśnie szanowni autorzy zarządzali gospodarką polską?).

Udział płac w PKB

Foto: AMECO

Warto też zauważyć, że udział płac w PKB strefy euro (obejmującej 19 krajów) od dawna jest o ok. 7 pkt proc. wyższy od udziału polskiego. Wymowa tego faktu wydaje się oczywista. Polska wciąż „stoi” relatywnie niską płacą i relatywnie wysoką zyskownością produkcji (także w firmach zagranicznych).

Trzeba też zauważyć, że już od 2012 r. nominalnie jednostkowy koszt pracy rośnie w strefie euro w takim samym tempie jak w Polsce, przy czym JKP dla Polski jest liczony w euro (por. wykres). Fakt ten dowodzi tego, że Polska jest już głęboko zintegrowana gospodarczo ze strefą euro (poprzez handel i obecność w Polsce kapitału zagranicznego). To, co się dzieje z płacami, produkcją i JKP w Polsce ma dość ścisły związek z tendencjami ogólnoeuropejskimi. A nawet tendencjami globalnymi: pozycja realnego JKP w Polsce jest od 2006 r. prawie stała względem 37 głównych krajów wysoko rozwiniętych). Żadne biadolenia nad tendencjami odnośnie do płac, produkcji i wydajności pracy w Polsce nie mają więc zbyt dużego sensu.

Nominalne jednostkowe koszty pracy

Foto: AMECO

Płace generują inflację? Nie teraz

Źródłem głębokiego niepokoju żywionego przez Hausnera i Gronickiego jest też to, że wzrost wynagrodzeń przewyższający wzrost produkcji spowoduje, że „dochodzenie do oczekiwanego poziomu wzrostu i inflacji jeszcze się wydłuży”, „grozi nam utrwalenie spirali kosztowo-cenowej…”.

Wzrost wynagrodzeń podtrzymujący inflację i jednocześnie hamujący wzrost produkcji? Toż to jakieś dziwaczne novum, rodem z jakiejś „teorii gospodarki planowej”. Utrwalenie spirali kosztowo-cenowej (tj. płacowej)? Otóż autorzy zdają się być nieświadomi tego, że powszechne jest obecnie przekonanie, bardzo słuszne moim zdaniem, że to nie rosnące płace są winne inflacji. Opinię taką wyraził nawet Międzynarodowy Fundusz Walutowy.