Wcześnie wykryty rak wątroby jest wyleczalny

Rz: Chirurgia jest podstawową metodą leczenia nowotworów. Czy jest również najskuteczniejsza?

Prof. dr hab. Andrzej Szawłowski: Tak. Chirurgia, mimo upływu czasu, jest najbardziej powszechnym i bezpiecznym sposobem leczenia miejscowego. Stosuje się ją w diagnostyce, leczeniu stanów wczesnych, stanów zaawansowanych, postępowaniu objawowym i postępowaniu rekonstrukcyjnym. Mimo ogromnego postępu specjalności niezabiegowych chirurgia jest nadal wiodącą metodą w leczeniu guzów litych, czyli np. raka wątroby. Nie ma skutecznego sposobu, który zastąpiłby tego typu leczenie w tej grupie nowotworów.

Czy operacja daje szanse na pełne wyleczenie?

Dzięki chirurgii udaje się wyleczyć około 20 procent chorych. Jest o wiele skuteczniejsza, gdy łączy się ją z innymi metodami leczenia, np. z chemioterapią czy radioterapią. Wówczas szanse na wyzdrowienie ma ponad 50 procent pacjentów. Jednak to, czy będzie skuteczna, zależy od stopnia zaawansowania raka. Im bardziej zaawansowany, tym gorsze rokowanie. Gdy tylko jeden narząd jest zaatakowany przez nowotwór (I stopień klinicznego zaawansowania), 90, a nawet 100 procent pacjentów udaje się wyleczyć. Jeżeli ma zasięg loko-regionalny (II i III stopień kliniczny) i rak atakuje okoliczne węzły chłonne, przeżywa od 20 do 40 procent chorych. Gdy są przerzuty odległe (IV stopień klinicznego zaawansowania), poza pojedynczymi przypadkami nie udaje się wyleczyć chorego. Osobom z nowotworami rozsianymi można jedynie przedłużyć życie, nawet dwukrotnie, za pomocą leków.

Jak wygląda sytuacja polskiej chirurgii onkologicznej?

Polska chirurgia onkologiczna rozwija się dosyć dynamicznie, mamy dobre ośrodki specjalizujące się w leczeniu nowotworów. Głównym szpitalem onkologicznym jest Centrum Onkologii w Warszawie, które ma swoje oddziały w Krakowie i w Gliwicach. We wszystkich województwach są ośrodki regionalne zajmujące się leczeniem, są poradnie onkologiczne. Nasi lekarze są bardzo dobrze wykształceni. Niestety, brakuje sprzętu, lekarzy oraz pieniędzy na badania przesiewowe. Niektóre szpitale są bardzo dobrze wyposażone w najnowocześniejszy sprzęt, ale brakuje im osób do jego obsługi, w innych zaś jest personel, a nie ma na czym pracować. Nadzieje na poprawę tej sytuacji wiążę z wprowadzeniem narodowego programu zwalczania chorób nowotworów, który został uchwalony przez Sejm poprzedniej kadencji.

Jakie były początki chirurgii onkologicznej?

Leczenie chirurgiczne nowotworów praktykowane jest tak długo, jak długo istnieje medycyna. Ogromne znaczenie w jej rozwoju miało sformułowanie zasad chirurgii regionalnej przez amerykańskiego chirurga Josepha Fostera. W Polsce jako specjalizacja chirurgia onkologiczna istnieje od 30 lat. Jej twórcą jest profesor Tadeusz Koszarowski, wieloletni dyrektor Instytutu Onkologii przy ul. Wawelskiej 15 w Warszawie ufundowanego dzięki darowi Marii Skłodowskiej-Curie przed 75 laty. Wskutek starań prof. Koszarowskiego powstało nowoczesne Centrum Onkologii w Warszawie z zespołem klinik narządowych skupiających trzy główne specjalności onkologiczne: chirurgię, radioterapię i chemioterapię.

Jakimi metodami, oprócz operacyjnej, leczą onkolodzy?

Są trzy sposoby leczenia. Leczenie chirurgiczne, któremu poddawanych jest 70 procent wszystkich nowotworów, radioterapia oraz chemioterapia, którymi leczy się pozostałych 30 procent chorych. Operacja regionalna nowotworu złośliwego polega na usunięciu chorego narządu wraz z guzem, okolicznymi węzłami chłonnymi i ewentualnie z innymi sąsiednimi narządami nacieczonymi przez guz w jednym bloku tkankowym.

Jakie nowotwory można leczyć chemią lub lampami?

Chemioterapia z radioterapią są wiodącymi metodami w leczeniu nowotworów układowych i nowotworów wieku dziecięcego. Rozwój nowych technik radioterapii z pól zewnętrznych i brachyterapii pozwolił na poprawienie efektów leczenia nowotworów w obrębie głowy i szyi. Nowe leki chemiczne poprawiły wyniki leczenia nowotworów jąder i jajników. Pacjenci chorzy na płaskonabłonkowego raka odbytu nie muszą już poddawać się operacji, ponieważ w przypadku tego nowotworu skojarzenie chemioterapii z radioterapią daje szanse pełnego wyleczenia. Stosowanie chemioterapii pozwala także na leczenie chirurgiczne przypadków, które pierwotnie były nieoperacyjne. Tak jest np. w przypadku raka piersi. Dobre wyniki osiąga się przy leczeniu ziarnicy złośliwej czy białaczki. Chemioterapia jest skuteczna także w leczeniu chłoniaków.

Czy chemioterapia jest bezpieczna?

Po chemioterapii mogą wystąpić groźne dla życia powikłania i objawy uboczne. Poza tym nie wszystkie nowotwory są wrażliwe na to leczenie. Chemioterapia była dotąd metodą leczenia bardzo agresywnego. Obecnie dąży się do tego, aby leki były przyjmowane w domu doustnie, a ich działanie powinno wydłużać okres remisji i czas przeżycia oraz nie powinno pogarszać jakości życia.

W Polsce rocznie raka wątroby diagnozuje się u ponad tysiąca osób. Tylko 20 procent onkolodzy są w stanie uratować. Czy rak wątroby to jeden z najtrudniejszych nowotworów do leczenia?

Trudno się go leczy, ponieważ rozwija się skrycie i gdy pacjenci dowiadują się o chorobie, zazwyczaj jest za późno na leczenie. Poważnym zagrożeniem dla życia jest pierwotny rak wątroby. Skutecznym sposobem w postępowaniu przy raku wątrobowokomórkowym jest operacja polegająca na usunięciu zmian nowotworowych lub na przeszczepieniu wątroby. Ale, jak już wspomniałem, niewielu pacjentów kwalifikuje się do operowania. Pozostaje wówczas leczenie paliatywne mające na celu zapewnienie jakości życia i jego przedłużenia.

Czy przeszczep wątroby to skuteczna metoda na uratowanie życia?

W przypadku pierwotnego raka wątroby przeszczepy to kontrowersyjna kwestia. Po przeszczepie zawsze podaje się leki immunosupresyjne, które mogą zwiększać ryzyko dalszego rozsiewu nowotworów rozsianych po organizmie. Bez takiego ryzyka przeszczepia się np. marską wątrobę. Jednak w Polsce mamy bardzo mało dawców wątrób, dlatego przeprowadza się niewiele transplantacji.

Ostatnio pojawiła się bardziej skuteczna metoda, tzw. terapii celowanej.

Terapia celowana to nowość. Pojawił się nowy lek o nazwie Sorafenib, który przyjmuje się doustnie, bez konieczności hospitalizowania pacjenta. Nowy lek hamuje podział komórek nowotworowych i zapobiega tworzeniu się nowych naczyń krwionośnych, ponadto ma niewiele działań ubocznych. Sorafenib jest skuteczny u ponad 40 procent pacjentów. Uważam, że to znaczący postęp, jeśli chodzi o leczenie. Polska uczestniczy w badaniach klinicznych sprawdzających skuteczność tego leku.

Jaka jest przyszłość chirurgii onkologicznej?

Chcielibyśmy wykonywać zabiegi mało inwazyjne z wykorzystaniem technik laparoskopowych. Przełomem w leczeniu będzie robotyzacja.