Mistrzowie miecza i modlitwy

Naukowcy przekonali się ostatecznie o tym, że znaleźli mistrzów, badając wiek drewnianych trumien. Na konferencji w Kwidzynie poinformowali, że jedna z desek trumny ma najmłodszy roczny przyrost z 1325 roku. Sąsiednia, gorzej zachowana, deska ma najmłodszy słój z 1301 roku, a więc z całą pewnością XIV wiek. Analizę drewna przeprowadził prof. Tomasz Ważny z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Na wielkich mistrzów wskazywały również klamry do pasów znalezione przy zmarłych.

Wykopaliska nadzorował w pierwszym etapie dr Antoni Pawłowski, a od września tego roku dr Małgorzata Grupa z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

[srodtytul]Perła zakonu [/srodtytul]

W sosnowych trumnach pod podłogą prezbiterium spoczywali najwyżsi dostojnicy Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie – tak brzmiała oficjalna nazwa zakonu krzyżackiego. Jeden to Werner von Olsen – kapituła wybrała go na wielkiego mistrza w 1324 roku. Był bardzo masywnej budowy, zmarł w wieku około 60 lat. Przy kości piszczelowej zachował się fragment jedwabnej tkaniny – w ówczesnej Europie luksusowej, bardzo drogiej, stać na nią było praktycznie jedynie głowy koronowane. Drugi to Ludolf Konig von Wattzau – objął urząd w 1342 roku. Był delikatnej budowy, dożył 50 lat. Szczątki kostne analizował dr Tomasz Kozłowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Dlaczego najwyżsi dostojnicy europejskiej potęgi, jaką był zakon krzyżacki, spoczęli w Kwidzynie? Teraz jest to nieduże miasto, ale w XIV wieku było perłą krzyżackiego państwa. Gród wzniesiono w Kwidzynie już w XI stuleciu. Lokację miejską (na prawie chełmińskim) otrzymał w roku 1223, ale potem miasto popadło w ruinę po walkach prusko -krzyżackich. Krzyżacy odbudowali je, wznieśli tam imponujący kompleks zamkowo -katedralny i ulokowali w nim biskupstwo. W 1336 roku ta wizytówka krzyżackiej potęgi otrzymała ponownie prawa miejskie i nową oficjalną nazwę – Marienwerder. Pochowanie tam wielkich mistrzów ostatecznie przypieczętowywało status krzyżackiego miasta.

[srodtytul]Historia i literatura[/srodtytul]

Spod posadzki prezbiterium archeolodzy odkopali jeszcze jedną trumnę; znajdowały się w niej kości bez czaszki. Badania antropologiczne i historyczne nie pozwoliły jeszcze ustalić, do kogo należą szczątki.

Czy do Doroty Schwartze, znanej jako Dorota z Mątowów koło Malborka, XIV-wiecznej mistyczki? Była żoną gdańskiego mieszczanina i matką dziewięciorga dzieci.

Po śmierci męża przybyła do Kwidzyna. Tamtejszy krzyżacki dziekan kapituły, Jan, otoczył ją opieką. Zmarła jako rekluza, czyli pustelnica, zamurowana w małej celi przylegającej do prezbiterium kwidzyńskiej katedry. Dlatego wiadomo z całą pewnością, że pochowano ją w katedrze. Z czasem miejsce poszło w zapomnienie. Królowie polscy Zygmunt III Waza i Władysław IV wysłali jezuitę Fryderyka Szembeka, aby odnalazł jej kości i przywiózł do Torunia. Szembekowi to się nie udało.

Ta postać, córka niderlandzkiego kolonisty, ma szczególne miejsce w kulturze polskiej. Wracający spod Grunwaldu Władysław Jagiełło modlił się nad jej grobem – najwidoczniej jeszcze wówczas wiedziano, gdzie spoczywa.

Była ona pierwowzorem Aldony z poetyckiej powieści Adama Mickiewicza "Konrad Wallenrod" (zamurowana w wieży zamku w Malborku wskazała Wallenroda jako tego, który zniszczy Krzyżaków, i tym samym spowodowała jego wybór na wielkiego mistrza).

Jej życie opisał Gunter Grass w powieści "Turbot" ("Der Butt") z 1977 roku. W celi Doroty modlił się w 1999 roku kardynał Ratzinger, obecny papież Benedykt XVI.

[ramka][b] W XIV wieku miasto Kwidzyn, tamtejszy zamek i katedra stanowiły jeden z najważniejszych ośrodków w państwie krzyżackim[/b]

Badania archeologiczne prowadzone w świątyniach należą do wyjątkowo skomplikowanych. Przede wszystkim wymagają zgody władz kościelnych i konserwatorskich, ponieważ odbywają się w zabytkowej budowli i w bezpośrednim sąsiedztwie mnóstwa zabytkowych mniejszych elementów. Już samo zdejmowanie zabytkowej posadzki, aby pod nią kopać, jest trudnym przedsięwzięciem. Same wykopaliska, czyli usuwanie ziemi, mogą spowodować naruszenie równowagi elementów znajdujących się w pobliżu, na przykład ołtarza, kolumny, grobowca. Wydobywana ziemia musi być traktowana z dużą pieczołowitością, ponieważ też stanowi substancją zabytkową, nie można jej wrzucić bezładnie do grobu po zakończeniu wykopalisk.[/ramka]

[ramka][b]Bogumił Wiśniewski, archeolog z Urzędu Miasta[/b]

Kwidzyn nie jest dużym miastem, ale mamy dużą gotycką katedrę, która kryje jeszcze niejedną tajemnicę. Zależało mi na przeprowadzeniu badań w jej obrębie, ponieważ to potencjalne bogactwo miasta. No i udało się, znaleźliśmy groby mistrzów krzyżackich. Mamy nadzieję, że będą oni mieli moc promocyjną, przyciągną turystów do katedry w Kwidzynie, tak jak Kopernik przyciąga ich do katedry we Fromborku. Rozumie to bardzo dobrze ksiądz Ignacy Najmowicz, proboszcz parafii pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty, który wydał zgodę na wykopaliska w świątyni. Rozumie to również burmistrz Andrzej Krzysztofiak, skoro badania finansował samorząd miejski w Kwidzynie – a to jest chyba ewenement w skali Polski.