– alimentów,
– sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej,
– ustalenia sposobu i częstotliwości kontaktów z dziećmi,
– spraw majątkowych, o których rozstrzyga sąd w wyroku orzekającym rozwód lub separację, w tym mieszkania i podziału wspólnego majątku.
Mediacja zawsze jest dobrowolna – sąd nie może zmusić małżonków do poddania się jej. Oboje muszą się na nią zgodzić.
Zasadą jest, że to małżonkowie wybierają mediatora. Jeśli tego nie zrobią, sąd skieruje ich do mediatora wskazanego przez rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny. Może ich skierować też do innego mediatora mającego odpowiednie przygotowanie, działającego przy stowarzyszeniu zajmującym się sprawami rodziny i dzieci, ewentualnie do odpowiednio przygotowanego do tej roli kuratora sądowego.
W zakresie mediacji prowadzonej w związku ze sprawami o rozwód i separację stosuje się odpowiednio ogólne zasady mediacji wskazane w art. 183[sup]1[/sup] – 183[sup]14[/sup] k. p. c., w tym nakaz zachowania bezstronności przez mediatora i obowiązek zachowania przez niego w tajemnicy faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z tego obowiązku.
Sąd może upoważnić mediatora do zapoznania się z aktami sprawy tylko wówczas, gdy obie strony się na to godzą. Nie obowiązuje w tych sprawach art. 183[sup]8[/sup] k. p. c. ograniczający możliwość skierowania do mediacji przez sąd tylko do jednego razu.
[srodtytul]Zgoda na rozwód nie wystarczy[/srodtytul]
Sąd nie może w sprawie o rozwód czy separację uniknąć postępowania dowodowego, także gdy druga strona godzi się na rozwód. Musi ustalić okoliczności dotyczące rozkładu pożycia, jak również fakty dotyczące dzieci.
Jeśli drugi małżonek godzi się na rozwód, sąd powinien ustalić, co go skłoniło do takiej zgody. Zaniechanie przez sąd ustalenia tych powodów może być podstawą do uchylenia wyroku orzekającego rozwód.
Sąd ma obowiązek ustalania wszystkich tych okoliczności z urzędu, tj. z własnej inicjatywy. Jeśli jednak dowody, które dopuścił na wniosek stron, dostarczyły wystarczającej wiedzy o przyczynach rozkładu pożycia, jego zupełności i trwałości, a także innych istotnych okolicznościach, np. dotyczących dzieci, może zrezygnować z dodatkowych dowodów.
Jeśli pozwany małżonek nie stawia się bez usprawiedliwienia na rozprawy, sąd może wydać wyrok zaoczny.
Nie może jednak z góry uznać za dowiedzione twierdzeń zawartych w pozwie czy w innych pismach małżonka, który wszczął sprawę. Nie wolno mu zrezygnować z postępowania dowodowego nawet wówczas, gdy pozwany małżonek godzi się na rozwód na warunkach wynikających z pozwu ani gdy przyznaje, że takie czy inne okoliczności dotyczące pożycia małżonków czy ich dzieci podane przez wnoszącego pozew są prawdziwe.
Tak więc w sprawach rozwodowych nie uniknie się zwykle roztrząsania okoliczności, które doprowadziły do rozpadu małżeństwa, także wówczas, gdy oboje małżonkowie chcą rozwodu bez orzekania o winie i zgodnie do niego dążą.
[srodtytul]Gdy nie ma dzieci[/srodtytul]
Możliwe jest jednak ograniczenie całego postępowania dowodowego do jednego dowodu: przesłuchania męża i żony. Jest to dopuszczalne tylko, gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, a małżonek pozwany godzi się na rozwód na warunkach wskazanych w pozwie.
Taka zgoda daje więc szansę na tzw. kulturalne rozstanie, podobnie jak złożenie zgodnego wniosku, by sąd nie orzekał o winie [b]([link=http://www.rp.pl/artykul/492592.html]patrz tutaj[/link])[/b]. Ale i wtedy, gdy sąd poweźmie wątpliwości, czy istotnie doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia, powinien tę kwestię wyjaśnić, sięgając do innych dowodów.
Jeśli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, sąd, rozstrzygając o rozwodzie, nie może ograniczyć postępowania dowodowego do przesłuchania małżonków. Art. 56 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie pozwala bowiem na rozwód mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci.
Sąd musi tę okoliczność możliwie starannie zbadać. To samo dotyczy separacji, z tym że sąd może się ograniczyć do ustalenia, czy rozkład pożycia jest zupełny. Brak trwałości rozkładu pożycia, inaczej niż przy rozwodzie, nie wyłącza orzeczenia separacji.
[srodtytul]Świadkowie[/srodtytul]
Postępowanie dowodowe w sprawach rozwodowych obejmuje przede wszystkim przesłuchanie stron, czyli małżonków, oraz przesłuchanie świadków, ewentualnie dokumenty, np. akt urodzenia pozamałżeńskiego dziecka któregoś z małżonków, zaświadczenia o wysokości zarobków.
Świadków zwykle wskazują strony – mogą to być również członkowie ich rodzin. Jednakże najbliżsi mają prawo odmówić zeznań.
Takie prawo przysługuje: dzieciom i wnukom, rodzicom i dziadkom, rodzeństwu oraz powinowatym w tej samej linii lub stopniu, a więc teściom, synowym, zięciom, a także małżonkom wnuków, szwagierkom i szwagrom, wreszcie dzieciom adoptowanym i rodzicom adopcyjnym.
W sprawach o rozwód i separację istnieje dodatkowo generalny zakaz występowania jako świadków dzieci do lat 13 oraz dzieci i wnuków małżonków, które nie ukończyły lat 17.
[srodtytul]Kto musi zeznawać[/srodtytul]
Wszystkie inne osoby wezwane na świadka muszą zeznawać. Nie mogą więc odmówić zeznań m.in. kuzyni stron.
Mogą jednak odmówić odpowiedzi na zadane pytanie, jeśli zeznanie mogłoby narazić ich lub ich bliskich należących do wymienionego wyżej kręgu osób, mających (ze względu na stopień pokrewieństwa czy powinowactwa) prawo odmowy zeznań w charakterze świadków, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową.
Podobnie – jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej (np. lekarskiej, adwokackiej, skarbowej).
Trzeba się liczyć z tym, że za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, a także za nieuzasadnioną odmowę zeznań albo złożenia przyrzeczenia zobowiązującego do mówienia prawdy sąd ma prawo wymierzyć świadkowi grzywnę (art. 274 k. p. c.).
W razie ponownego niestawiennictwa skaże go na następną grzywnę. Odmową zeznań jest także uchylanie się od odpowiedzi na zadane pytanie. Wysokość grzywny może wynieść do 5 tys. zł (art. 163 k. p. c.).
Przepisy procedury cywilnej dopuszczają przymusowe sprowadzenie świadka, a nawet aresztowanie go na czas nieprzekraczający tygodnia.
Jeśli któryś z małżonków nie stawi się na rozprawę, na której mają zeznawać świadkowie, i jeżeli jego nieobecność jest usprawiedliwiona, sąd ma obowiązek odroczyć posiedzenie.
[ramka][b]Z orzeczeń sądowych[/b]
-Nieusprawiedliwione niestawiennictwo powoda na posiedzeniu pojednawczym nie uzasadnia zawieszenia postępowania na podstawie art. 428 § 2 k. p. c. [b](postanowienie SA w Łodzi z 28 listopada 1996 r., sygn. I ACz 467/96)[/b]
-Przepis art. 442 k. p. c., stanowiąc, że postępowanie może być ograniczone do przesłuchania stron, jeżeli w toczącej się sprawie o rozwód pozwany uznaje powództwo (zgadza się z żądaniem rozwodu) i małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, ustanawia jedynie dyrektywę co do postępowania dowodowego.
Natomiast przepis ten nie wprowadza dodatkowej przesłanki rozwodowej w postaci zakazu orzeczenia rozwodu, jeśli w sprawie rozwodowej małżonków mających małoletnie dzieci nie zostaną zgłoszone inne dowody poza dowodem z przesłuchania stron [b](wyrok SA w Łodzi z 13 grudnia 1995 r., sygn. I ACr 557/95)[/b]
-Opisywanie różnych szczegółów życia rodzinnego, zwłaszcza tych intymnych, może wywoływać rozmaite skojarzenia, a nawet niechętne reakcje osób, których te opisy dotyczą. Działanie takie samo w sobie nie może być jednak poczytane jako sprzeczne z zasadami wzajemnego poszanowania małżonków [b](wyrok SA w Białymstoku z 4 marca 2004 r., sygn. ACa 12/97)[/b]
-Jeżeli w procesie o rozwód postępowanie dowodowe, którego zakres współokreśliły wnioski stron, dostarczyło materiału wystarczającego do ustalenia przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego oraz do ustalenia, że rozkład ten jest zupełny i trwały (art. 56 i następne k. r. o.), sąd nie ma obowiązku przeprowadzania z urzędu (czyli z własnej inicjatywy) innych dowodów[b] (wyrok SN z 10 grudnia 1998 r., sygn. I CKN 912/97)[/b][/ramka]
[ramka][b]Skróty:[/b]
k. r. o. – ustawa z 25 lutego 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=44EA2B2E55A720AC74A63F42983D1796?id=71706]Kodeks rodziny i opiekuńczy [/link](DzU. z 1964 r. nr 9, poz. 59 ze zmianami),
k. p. c. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=75427E5227A23128D5F888C912C40076?id=70930]Kodeks postępowania cywilnego[/link] (DzU. z 1964 r. nr 43, poz. 269 ze zmianami)
SN – Sąd Najwyższy
WSA – wojewódzki sąd administracyjny
o.p. – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0D09F12C2831AA93BF6960FCD82353EC?id=176376]Ordynacja podatkowa[/link] (DzU. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zmianami)[/ramka]
[ramka][b]Zobacz wzory:
[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20rozwod.pdf]Pozew o rozwód[/link]
[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20bez%20orzekania.pdf]Pozew o rozwód bez orzekania o winie i o podział majątku wspólnego[/link]
[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial1.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego i ustalenie nierównych udziałów[/link]
[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego[/link]
[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20separacje.pdf]Pozew o separację[/link][/b][/ramka]
[ramka][b][link=http://www.rp.pl/temat/492203.html]ZOBACZ CAŁY PORADNIK[/link][/b][/ramka]
