Poza Unią bylibyśmy zdecydowanie biedniejsi

Fundusze w tle

Zastosowane przez ekonomistów z UW metody statystyczne zostały zaczerpnięte z nieco wcześniejszego badania Nauro F. Camposa (UCL), Fabrizio Coricellego (Uniwersytet w Sienie) i Luigi Morettiego (Sorbona). Zespół ten wskazywał, że „dochód per capita w krajach Europy w razie braku integracji instytucjonalnej w 10 lat po dacie akcesji do UE byłby średnio o około 10 proc. niższy" – konkludowali. W przypadku Polski ten efekt wynosił od 6 do 8 proc., przy czym autorzy badania za datę akcesji krajów naszego regionu przyjęli 1998 r. Jak tłumaczyli, samo dążenie do członkostwa w UE miało korzystny wpływ na rozwój gospodarczy.

Wbrew powszechnemu przekonaniu – któremu wyraz dał też „raport Jakiego" – źródłem największych korzyści nie są wcale unijne fundusze. Koncentrowanie debaty wokół tego, jaka część tych funduszy wraca w tej czy innej formie do spółek z zachodniej Europy, jest pozbawione sensu. Zespół Camposa doszedł do wniosku, że uśredniając kraje UE, najbardziej korzystają na istnieniu wspólnego rynku, integracji finansowej oraz – w strefie euro – na wspólnej walucie. Korzyści ze wspólnego rynku policzył Jan in 't Veld, ekonomista z Komisji Europejskiej. W artykule z 2019 r. dowodził, że gdyby bariery handlowe istniejące przed integracją europejską nadal istniały, to PKB państw UE byłoby – średnio rzecz biorąc – o blisko 7 proc. mniejsze. Byłby to efekt mniejszych przepływów towarów i usług, niższych inwestycji prywatnych i produktywności. W praktyce jednak w takim scenariuszu znacznie słabsza byłaby też konkurencja między firmami, a w rezultacie wyższe byłyby ceny. To zmniejszyłoby PKB dodatkowo o około 2 proc. Łącznie, jak szacuje Jan in 't Veld, wspólny rynek dodał państwom UE do PKB około 9–10 proc., a w Polsce około 11 proc.

Czytaj więcej

Ekonomia

Krzysztof Adam Kowalczyk: Co Polska ma z Unii

W kontrze do kuriozalnego „raportu Jakiego" zaczynamy cykl pokazujący, branża po branży, jak bard...

Hagemejer, Michałek i Svatko wskazują, że już rozmowy akcesyjne wywierały w krajach naszego regionu presję na budowę państwa prawa. Ten ład instytucjonalny – wraz ze wspólnym rynkiem – stał się z kolei magnesem dla inwestorów. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Polski po akcesji znacząco przyspieszył. Ekonomiści z PIE wyliczyli, że w latach 2004–2017 wartość BIZ wyniosła około 4,9 tys. euro (w cenach z 2017 r.) na osobę, ponadtrzykrotnie więcej niż w poprzednich 13 latach. Bez akcesji do UE ten wskaźnik byłby o 2,9 tys. euro niższy. Te inwestycje były motorem wzrostu produktywności w Polsce, a w rezultacie także płac. W dużej mierze odpowiadały też za nasz eksportowy sukces: w 2003 r. polskie firmy odpowiadały za 0,7 proc. wartości globalnych obrotów towarami i usługami, a w 2020 r. za około 1,5 proc. Efekty tego zjawiska trudno przecenić, chociaż często niełatwo je dostrzec. Z kraju, który miał notorycznie deficyt na rachunku obrotów bieżących (saldo szeroko rozumianych rozliczeń międzynarodowych), staliśmy się krajem, który ma na tym rachunku nadwyżkę. To zaś czynnik, który zwiększa swobodę w polityce gospodarczej, co zaprocentowało w trakcie pandemii, gdy mogliśmy sobie pozwolić na znaczące poluzowanie polityki pieniężnej i duży wzrost wydatków publicznych, nie narażając się na załamanie kursu złotego.

Czy UE wyssała z Polski cenne zasoby?

W 2019 r. poza granicami Polski przebywało czasowo około 2,4 mln stałych mieszkańców kraju, z czego około 2 mln w innych krajach UE. Dla porównania, przed przystąpieniem Polski do Unii za granicą przebywał czasowo około 1 mln obywateli. W dyskusji na temat bilansu naszego członkostwa w UE tę falę emigracji – szczególnie, gdy dotyczyła osób o wysokich kwalifikacjach – wymienia się zwykle po stronie kosztów. Czy słusznie? Przede wszystkim z danych Eurostatu wynika, że od 2005 r. emigranci przekazali do Polski około 45 mld euro. Co ważniejsze, część z nich wróciła, przywożąc ze sobą wiedzę. W ostatnich latach to Polska stała się krajem masowej imigracji – z Ukrainy i nie tylko. – Imigrantów ze Wschodu przyciąga do nas wysoki poziom płac, który częściowo jest skutkiem naszej obecności w UE – przypomina dr Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole Bank Polska. I podkreśla, że gdybyśmy w UE nie byli, zarówno zatrudnienie, jak i płace byłyby w Polsce niższe, a emigracja byłaby prawdopodobnie jeszcze większa.