Zakupy z odroczoną płatnością mogą stać się pułapką

Popularność zakupów typu „Buy Now, Pay Later” (BNPL) w Polsce dynamicznie rośnie. W minionym roku ich wartość sięgnęła już 10,7 mld zł i w porównaniu z 2023 r. podwoiła się – wynika z danych zabranych przez Biuro Informacji Kredytowej. Dotychczas z opcji „Kup teraz, zapłać później” skorzystało co najmniej 2,6 mln Polaków, wykonując ok. 129 mln transakcji.

Co to jest BNPL i jak działa?

BNPL co do zasady daje możliwość dokonania płatności za zakupy w późniejszym terminie, zwykle do 30 dni, bez dodatkowych kosztów i opłat. To świetne rozwiązanie dla osób, które np. akurat nie mają wystarczających środków na koncie, ale trafiły na superokazję sprzedażową, albo wolą płacić tylko raz za zbiorcze zakupy online z danego miesiąca, albo przetestować produkt przed jego opłaceniem itp.

Jednocześnie jednak z analiz BIK wynika, że o ile ok. 80 proc. transakcji typu BNPL jest spłacanych w okresie karencji, o tyle aż co piąta (dokładnie – 20,8 proc.) jest „rozratowiana”. To znaczy, że z darmowej oferty zamienia się w zwykłą pożyczkę, już taką z ratami, z prowizją, oprocentowaniem i odsetkami do spłaty.

Dlaczego tak się dzieje? Po części taką decyzję klienci podejmują już na początku, po części dla niektórych może to być wygodniejszy sposób na zaciągnięcie pożyczki (i uniknięcie np. bankowych procedur). – W niektórych zaś przypadkach może to być jednak wyraz pewnych problemów finansowych – komentuje Jarosław Sadowski, dyrektor departamentu analiz portalu Rankomat.pl.

Czytaj więcej

Handel

Sprzedawcy w sieci pod nadzorem

Platformy handlowe mają jeszcze tylko kilka dni na przekazanie fiskusowi informacji o osobach, które sprzedały online towary za ponad 2 tys. euro.

Kiedy płatność odroczona zamienia się w kredyt ratalny

– BNPL działa podobnie jak karta kredytowa. Czasami zbyt optymistycznie szacujemy swoje możliwości finansowe i kupujemy za dużo i gdy przychodzi do zapłacenia „rachunku”, wolimy go rozłożyć na raty. Albo w domowym budżecie pojawiają się jakieś nieprzewidziane, dodatkowe wydatki i na te wcześniejsze już nie ma skąd wziąć – wyjaśnia Sadowski. Albo też zapominamy na czas dokonać zapłaty.

Przekształcenie BNPL w pożyczkę z ratami odbywa się albo na wniosek klienta, albo automatycznie, gdy minie okres karencji (o ile takie są zapisy w umowie). I tu rodzi się pytanie, czy 20-proc. odsetek „rozratowionych” BNPL wskazuje, że osoby korzystające z tego produkty relatywnie łatwo mogą wpaść w finansowe tarapaty? A same odroczone płatności to prosta ścieżka do spirali zadłużenia?

– Absolutnie tak nie można powiedzieć – podkreśla Maciej Kikta, główny analityk Expander Advisor’s. – Może wcześniej można było mieć takie obawy, ale od czasu, gdy Biuro Informacjo Kredytowej zaczęło raportować na ten temat, już mamy pewność, że tak się nie dzieje. To, że liczba klientów, którzy zamienili BNPL na kredyt ratalny, wydaje się spora, nie jest samo w sobie zagrożeniem – zaznacza Kikta. – Tym bardziej że te pożyczki są spłacane nie gorzej niż inne zwykłe pożyczki konsumenckie – wtóruje Jarosław Sadowski.

Czytaj więcej

Finanse

Ile Polacy pożyczą w tym roku? Najnowsze prognozy BIK

Wartość kredytów i pożyczek zaciągniętych przez gospodarstwa domowe w 2024 r. sięgnęła niemal 250 mld zł – podsumowuje Biuro Informacji Kredytowej. W 2025 roku może to być kwota nieco większa.

Jak unikać problemu nadmiernego zadłużenia

Jednocześnie eksperci podkreślają, że korzystając z opcji „Kup teraz, zapłać później”, trzeba zachować ostrożność i dyscyplinę finansową. – Darmowa pożyczka w ramach BNPL nie oznacza, że za darmo coś dostajemy i można kupować bez ograniczeń. Trzeba za to zapłacić, tyle że w odroczonym terminie. I trzeba zawsze mieć tego świadomość – zaznacza Jarosław Sadowski.

– Tak jak w przypadku każdego innego produktu finansowego, również z BNPL trzeba korzystać rozważnie – radzi Sadowski. – Zwracam uwagę, by analizować własną zdolność kredytową, zanim podejmiemy decyzję o rozłożeniu kolejnego zobowiązania z odroczoną płatnością na raty – podkreślał też Mariusz Cholewa, prezes BIK, na niedawnej konferencji. – A także kontrolować swoje bieżące wydatki, tak by nie doprowadzić do problemu nadmiernego zadłużenia – akcentował.

Kto najczęściej sięga po płatność odroczoną

To ostrzeżenie szczególnie może być kierowane do osób młodych, które zwykle nie mają wielkiego doświadczenia w finansach, a wśród których BNPL cieszy się wyjątkowo dużą popularnością. Jak podaje BIK, aż ok. 39 proc. korzystających z płatności odroczonych to osoby w wieku do 34 lat, podczas gdy wśród klientów bankowych ta grupa stanowi ok. 20 proc. Dalej, dla ok. 251 tys. klientów płatności odroczone były w ogóle pierwszą transakcją o charakterze kredytowym. I wśród nich aż ok. 55 proc. to ludzie bardzo młodzi, w wieku do 24 lat, a 82 proc. – w wieku do 34 lat.

Z drugiej strony z analiz BIK wynika, że ci młodzi ludzie spłacają swoje zobowiązania nie gorzej niż pozostali (wśród nowych klientów na rynku tylko 10,4 proc. transakcji BNPL zamienia się w zobowiązanie ratalne). A co więcej, BNPL może być dla nich produktem włączającym ich na rynek finansowy. – Jeżeli będą spłacać swoje zobowiązanie w terminie, zaczną budować pozytywną historię kredytową w BIK, która może pomóc, gdy w przyszłości zdecydują się na większy kredyt – komentował prezes Cholewa.

Po części zresztą już tak się dzieje – po pierwszym doświadczeniu z BNPL około połowy młodych ludzi sięga po inny produkt finansowy (zwykle kredyt ratalny lub pożyczkę celową).