Kiedy kupiliśmy obligacje detaliczne na rynku pierwotnym, czyli w PKO BP, to rozliczenie z fiskusem nie sprawi problemu. Podatek jest automatycznie pobierany ryczałtem po każdej wypłacie odsetek. Natomiast w przypadku przedterminowego wykupu obligacji podatek zapłacimy proporcjonalnie do narosłych odsetek pomniejszonych o koszty wykupu (1 zł od sztuki w przypadku papierów dwu- i czteroletnich, 2 zł przy dziesięcioletnich).

Podobnie jest z opodatkowaniem odsetek, gdy kupujemy obligacje na giełdzie; również wypłacana nam kwota jest od razu pomniejszona o zryczałtowany 19-proc. podatek.

Sytuacja nieco się komplikuje, jeśli właścicielami obligacji zostajemy tuż przed wypłatą odsetek (kuponu) przez emitenta. Wówczas cena (tzw. cena brudna), po jakiej kupimy te papiery na giełdzie, będzie składała się z ceny czystej (kurs giełdowy pomnożony przez wartość nominalną) plus narosłe do tego czasu odsetki. Kupując taką obligację trzeba pamiętać, że podatek zostanie automatycznie naliczony od całości wypłaconego kuponu. W efekcie na odsetkowej części transakcji nabywca obligacji może ponieść stratę.

Zanim narosną odsetki

Wyjaśnijmy to na przykładzie, w którym dla uproszczenia pominęliśmy prowizje maklerskie i założyliśmy, że cena czysta jest równa wartości nominalnej (od której naliczane są odsetki).

Miesiąc przed coroczną wypłatą odsetek kupujemy obligację o oprocentowaniu równym 5 proc. Sprzedającemu płacimy za nią 104,6 zł, wiedząc, że cena czysta to 100 zł, a narosłe w ciągu 11 miesięcy odsetki wynoszą 4,6 proc. (4,6 zł). Po miesiącu od zakupu tego papieru emitent wypłaca odsetki (5 zł) pomniejszone o 19-proc. podatek. Czyli na nasz rachunek wpływa 4,05 zł. Oznacza to, że na odsetkowej części transakcji straciliśmy 0,55 zł (4,6 zł minus 4,05 zł). Podatek został przez nas nadpłacony.

Płynie z tego wniosek, że należy unikać zakupu obligacji z odsetkami tuż przed ich wypłatą. A to częsty błąd początkujących inwestorów. Kupując obligacje na giełdzie trzeba pamiętać, że lepiej je nabyć na samym początku nowego okresu odsetkowego.

Jeśli kupiliśmy już obligacje z odsetkami, warto sprawdzić, czy nie korzystniej będzie sprzedać je innemu inwestorowi giełdowemu tuż przed kolejnym terminem wypłaty odsetek lub przed wykupem. Chętni na takie papiery powinni znaleźć się wśród klientów instytucjonalnych, którzy w tym przypadku nie płacą podatku ryczałtowego. Natomiast my rozliczymy się z fiskusem po zakończeniu inwestycji w obligacje na takich samych zasadach jak przy sprzedaży akcji.

Sprawdź rentowność

Podatek pobierany ryczałtem może również znacznie uszczuplić zyski z inwestycji w obligacje o wysokim oprocentowaniu, kiedy cena czysta (kurs pomnożony przez cenę nominalną) jest znacznie wyższa od nominału. Może się tak stać nawet wtedy, gdy obligację kupimy na samym początku okresu odsetkowego.

Przeanalizujmy taki przykład. Kupujemy obligację o nominale 100 zł, która zostanie wykupiona za rok. Płacimy za nią 105 zł. Jej stałe oprocentowanie wynosi 9 proc. Natomiast rentowność jej zakupu (po uwzględnieniu ceny zakupu wyższej od nominalnej) to ok. 4 proc. Musimy jednak pamiętać o 19-proc. podatku pobieranym ryczałtem od 9 proc. kuponu. Z tego powodu zysk na koniec inwestycji skurczy się do 2 proc. A to już bardzo słaby wynik.

Dlatego inwestorzy muszą zwracać uwagę na rentowność obligacji do wykupu (wynikającą zarówno z ceny obligacji, jak i z jej oprocentowania), a nie tylko na wysokość odsetek. I co ważne, koniecznie powinni wyliczyć wpływ zryczałtowanego podatku na wynik inwestycji.

Danina od dochodu

W związku z tym, że podatek od odsetek jest pobierany ryczałtem, dochodu z wypłaconych kuponów nie uwzględnia się już w rocznym zeznaniu podatkowym (PIT-36 lub PIT-37) ani przy rozliczaniu podatku giełdowego (PIT-38).

Natomiast inwestor jest zobowiązany samodzielnie zapłacić podatek od zysku ze sprzedaży obligacji na giełdzie. Zysk osiągnie wtedy, kiedy brudna cena sprzedaży obligacji (przychód) będzie wyższa niż brudna cena zakupu (koszty). Do kosztów wliczane są również prowizje maklerskie.

Informację o zyskach lub stratach ze sprzedaży papierów wartościowych w danym roku podatkowym otrzymujemy z biura maklerskiego (PIT 8C). Informacje te uwzględniamy w naszym zeznaniu podatkowym PIT-38. Jeśli mamy zysk, płacimy od niego 19-proc. podatek, jeśli stratę – wpisujemy ją do PIT-38, żeby móc ją odpisać od zysków w kolejnych pięciu latach (nie więcej niż 50 proc. straty rocznie).

Podatku od zysków ze zbycia papierów wartościowych, a także od dywidend i kuponów odsetkowych nie zapłacimy, jeśli będziemy korzystać z rachunku maklerskiego prowadzonego w ramach indywidualnego konta emerytalnego (IKE). Wtedy musimy jednak spełnić określone w ustawie warunki, m.in. pieniądze z IKE powinniśmy wypłacić dopiero po uzyskaniu uprawnień emerytalnych.

Słownik

Kurs obligacji

w tabeli z notowaniami jest podawany jako procent wartości nominalnej, np. 98 oznacza 98 proc. nominału

Wartość nominalna

wartość, na jaką opiewa obligacja i którą jej emitent zobowiązuje się wypłacić właścicielowi papieru w określonym terminie; zwykle jest to 100 zł (obligacje detaliczne) lub 1000 zł (obligacje hurtowe dostępne na giełdzie)

Cena czysta

kurs giełdowy wyrażony w procentach pomnożony przez wartość nominalną, np. 98 proc. (kurs) razy 1000 zł (wartość nominalna) równa się 980 zł (cena czysta)

Cena brudna (rozliczeniowa)

jest to cena czysta plus odsetki narosłe do dnia rozliczenia transakcji; rozliczenie kupna lub sprzedaży obligacji odbywa się na drugi dzień roboczy po zawarciu transakcji