Zrównoważone finanse to nie moda

Przed transformacją nastawioną na zrównoważony rozwój nie ma odwrotu. Mnogość regulacji, oczekiwań rynkowych, nacisków ze strony inwestorów, klientów i konsumentów – to wszystko sprawia, że biznes staje się coraz bardziej zrównoważony. Transformacja nie jest łatwym zadaniem, szczególnie w czasach spowolnienia gospodarczego.

– Transformacja dla wielu firm będzie oznaczała zmiany w modelu biznesowym, operacjach, założeniach strategicznych. Recesja i kolejne kryzysy weryfikują odporność i stabilność modelu biznesowego, w tym również to, jak dojrzale firma podchodzi do zarządzania zrównoważonym rozwojem – podkreśla Maria Krawczyńska, dyrektorka departamentu CSR i zrównoważonych finansów w BNP Paribas BP.

Motywujące przepisy

Rosnąca presja otoczenia rynkowego na inwestycje w zrównoważony biznes jest potęgowana przez liczne obowiązki regulacyjne.

– Wprowadzane są one m.in. postanowieniami dyrektywy CSRD, rozporządzenia SFDR i zmianami zakresu informacji ujawnianych przez banki w raportowaniu adekwatności kapitałowej – wymienia Andrzej Gałkowski, partner w dziale usług doradczych dla sektora finansowego w KPMG.

Pierwsze regulacje unijne związane ze zrównoważonym rozwojem obowiązują już sektor finansowy oraz największe spółki giełdowe, a w kolejnych latach obowiązek raportowania ESG rozszerzony zostanie na mniejsze podmioty – w tym na sektor MŚP. W sumie może objąć ponad 3500 firm.

Jednym z istotnych trendów związanych ze zrównoważonym finansowaniem jest powstawanie produktów i instrumentów finansowych wspierających przejście na zrównoważoną gospodarkę. Przykładami mogą być kredyty zwane sustainability-linked, zielone obligacje czy fundusze inwestycyjne promujące aspekt społeczny lub środowiskowy (określane jako „jasnozielone”) albo mające na celu zrównoważone inwestycje (zwane „ciemnozielonymi”).

Rozwój oferty produktowej określanej jako zielona czy zrównoważona powoduje wzrost ryzyka tzw. greenwashingu, czyli marketingowego przedstawiania produktów jako zrównoważonych jedynie w celu przyciągnięcia inwestorów bądź poprawy wizerunku.

– Odpowiedzią na to ryzyko jest wprowadzanie przez regulatorów na poziomie unijnym jednolitych i standaryzowanych wymogów w zakresie definiowania zrównoważonej działalności oraz ujawniania informacji inwestorom – podkreśla Iwona Galbierz-Sztrauch, partner w KPMG w Polsce.

Coraz więcej firm dostrzega w zrównoważonym finansowaniu nie tylko wyzwania, ale też szanse. I tak na przykład przy wyborze finansowania powiązanego ze zrównoważonym rozwojem, w którym wysokość marży kredytu powiązana jest z realizacją określonych celów ESG, przedsiębiorstwa mają możliwość uzyskania istotnych korzyści finansowych.

– Co więcej, jest to dodatkowy motywator do poprawy wewnętrznych procesów uwzględniających wpływ środowiskowy i społeczny przedsiębiorstwa. Zdecydowanie najmocniej tego typu finansowaniem zainteresowane są duże spółki – ocenia przedstawicielka BNP Paribas BP.

Rynek kapitałowy się zazielenia

Znaczący zastrzyk zielonych finansów płynie z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. W 2022 r. kontynuował on finansowanie transformacji energetycznej w Polsce (996 mln euro). Z kolei wsparcie dla zrównoważonego rozwoju miast i regionów wzrosło do 3,19 mld euro, a łączny udział zielonych projektów w EBI od 2021 r. poszedł w górę o 7 pkt proc., do 49 proc.

Zrównoważone finanse to temat, który coraz częściej pojawia się również w kontekście rynku kapitałowego.

– Wiemy, że trend związany z zielonymi finansami i finansowaniem transformacji klimatycznej jest nie tylko ogromnym wyzwaniem dla inwestorów prywatnych, ale też wielką szansą dla rozwoju polskiego rynku kapitałowego. Wiąże się z rozwojem nowych produktów i instrumentów finansowych, nowych usług i obszarów biznesowych. To jeden z naszych priorytetów – zapowiedziała Katarzyna Szwarc, pełnomocnik ministra finansów ds. Strategii Rozwoju Rynku Kapitałowego. To dokument uchwalony przez rząd w 2019 r. Składa się z 90 zadań dotyczących m.in. uproszczenia procedur administracyjnych, zwiększenia płynności i wzrostu poziomu oszczędności prywatnych.

Wartość zarządzanych aktywów z kategorii ESG na świecie systematycznie rośnie. W 2025 r. może osiągnąć 50 bilionów dolarów – prognozuje Bloomberg Market Intelligence. W ujęciu długoterminowym zrównoważone fundusze zyskują na znaczeniu, choć warto odnotować, że rok 2022 był specyficzny. Jak wskazuje Tomasz Wiśniewski, wicedyrektor działu produktów informacyjnych i wskaźników GPW, w zeszłym roku inwestorzy wycofali 13,2 mld dolarów z funduszy ESG: akcji, obligacji i aktywów mieszanych. To zdarzyło się po raz pierwszy od 2011 r. Był to efekt m.in. rewizji definicji funduszy, w wyniku czego wiele dotychczas uznawanych za zrównoważone zostało usuniętych z tej kategorii. W efekcie ich wartość spadła.

Nie brakowało też doniesień o greenwashingu, co też mogło skutkować odwrotem zainteresowania od tego typu inwestycji. Eksperci podkreślają jednak, że w przeszłości takie wydarzenia służyły oczyszczeniu rynku i prowadziły do poprawy jego oceny. Wiele wskazuje, że właśnie taki scenariusz zobaczymy w globalnej gospodarce w nadchodzących latach.

Na warszawskiej giełdzie można inwestować w spółki prowadzące zrównoważony biznes poprzez indeks WIG-ESG. Jego skład opiera się na ocenach dostarczanych przez zewnętrzną firmę Sustainalytics. Prekursorem WIG-ESG był Respect Index, którego celem było wskazanie liderów w obszarze praktyk Corporate Social Responsibility. Jednak - jak podkreśla Joanna Ałasa, zastępca dyrektora działu analiz w NN Investment Partners TFI - CSR to tylko element zrównoważonego rozwoju. Biorąc pod uwagę rozwój tematyki ESG, Respect Index nie miał sensu bytu z uwagi na jego głównie edukacyjny i wizerunkowy charakter.

WIG-ESG znacznie bardziej opiera się na działaniach środowiskowych, społecznych i działaniach w obszarze ładu korporacyjnego.

Fundusze pod lupą

W 2022 r. pojawiło się wiele nowych funduszy typu Venture Capital dedykowanych inwestowaniu i wspieraniu ESG. Szacuje się, że na świecie już około jednej czwartej funduszy ma w swoim portfelu inwestycje związane z ESG. Jakub Maj, ekspert z EY Polska, podkreśla, że Europa jest pod tym względem globalnym liderem.

Coraz częściej w decyzjach inwestycyjnych uwzględniana jest kwestia wpływu danego projektu na ESG. Czy recesja może to zmienić?

– Raczej nie wpłynie na ten trend. Kluczowe wytyczne zostały opracowane już jakiś czas temu i trudno je zmienić w ciągu kilku miesięcy. Widzimy to sami jako start-up finansowany przez fundusze VC, które też mają swoich inwestorów – wskazuje Krzysztof Dębowski, współzałożyciel Erbeo. Dodaje, że inwestorzy ci opracowali swoje założenia, które dopiero później przekładane są na konkretne inwestycje dokonywane przez fundusze.

– Sami finansujemy wiele małych i średnich firm. W tym przypadku kwestie ESG nie są jeszcze brane pod uwagę przy decyzjach o udzieleniu finansowania - efektywność wykorzystania kapitału ma kluczowe znaczenie. Właśnie z tego powodu nie spodziewałbym się zmian wynikających z pogorszenia koniunktury. Tu po prostu nie zadziało się jeszcze zbyt wiele w obszarze ESG – mówi Dębowski.

Warto odnotować różnicę pomiędzy deklaracjami firm a ich rzeczywistymi działaniami. Aż 90 proc. przedsiębiorstw twierdzi, że ich strategia zawiera aspekty związane z ESG, ale tylko 67 proc. realizuje je w codziennej aktywności – wynika z badania EY. Mniej niż połowa ankietowanych firm zastosowała strategię zrównoważonego rozwoju do poszczególnych obszarów funkcjonowania biznesu.

Zmiana to normalność

Kryzysowa odpowiedzialność firm w ciągu ostatnich kilku lat przestała być wyjątkowym podejściem do biznesu, tak jak kryzys przestał być wyjątkową okolicznością. Zarówno właściciele, jak i menedżerowie spółek musieli zrewidować swoje umiejętności zarządcze i przejść szybki proces „douczania”, dodając kryzys do standardowej listy wyzwań. Z kolei umiejętności radzenia sobie ze zdarzeniami takimi jak pandemia, makroekonomia, geopolityka czy klimat weszły na stałe do zestawu wymaganych kompetencji menedżerskich. Potwierdzają to fundusze PE.

– Zrozumienie, że zmiany, jakie dokonały się w naszym otoczeniu biznesowym, są nieodwracalne, i wyczekiwanie, „aż wszystko wróci do normy”, nie tylko nie ma sensu, ale wręcz graniczy z zaniedbaniem. Zmiana, kryzys i nieprzewidywalność to nasza dzisiejsza normalność, w której musimy umieć się poruszać każdego dnia – podkreśla Monika Nachyła, partner w  Abris Capital Partners.

Odpowiedzialność biznesową postrzega ona jako ciągłe monitorowanie zmieniających się warunków rynkowych i akceptację takich zmian jako nieodłącznej części biznesu.