Długie pożegnanie z FYROM

Macedonia Północna – ta nazwa może zastąpić na forum międzynarodowym dziwaczny twór językowy FYROM, czyli angielskojęzyczny skrót od Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii. Grecy innej nie używali.

Opór Aten, wyposażonych w prawo weta w sprawie rozszerzenia najważniejszych organizacji świata zachodniego, miał wpływ na geopolitykę. Pod nazwą „Macedonia" Macedonia nie stała się, jak planowano w 2008 roku, członkiem NATO. I nie miała szans na rozpoczęcie drogi do Unii Europejskiej.

Prezydent już przeciw

Teraz – w czasie gdy Moskwa ingeruje w sprawy państw bałkańskich, pozostawionych poza UE, od Bośni i Hercegowiny po Czarnogórę – ma się to zmienić. Chyba że porozumienie, które we wtorek ogłosili premierzy Aleksis Cipras oraz Zoran Zaew, nie uzyska poparcia w ich państwach. W środę wieczorem konserwatywny prezydent Gjorge Iwanow zapowiedział, że nie podpisze porozumienia, bo wiązałoby się to ze zbyt wielkimi koncesjami na rzecz Grecji. Nie oznacza to, że porozumienie jest martwe zaraz po ogłoszeniu. Jeżeli poparcie w Macedonii będzie duże, weto prezydenta można obejść. Wiele zależy od referendum, które planowano na jesień.

W Grecji też nie jest lekko. Szef rządu musi uzyskać polityczne wsparcie od opozycji, bo współrządzący z nim nacjonaliści z Niezależnych Greków nie godzą się na jakąkolwiek nazwę sąsiedniego kraju, w której jest „Macedonia". Nacjonaliści macedońscy nie godzą się na jakiekolwiek dodatki w nazwie, chcą samej „Macedonii".

To nie Luksemburg

Niewiele jest na świecie sporów między krajami sąsiedzkimi, które trwają dłużej. Ten między Grecją a jej północną sąsiadką ciągnie się od ponad ćwierćwiecza, od rozpadu Jugosławii. I wydaje się błahy. Na pewno był taki na początku. W 1991 roku Macedonia była nie tylko pod każdym względem słabsza od Grecji, ale też nie miała ugruntowanej polityki historycznej polegającej na odwoływaniu się do starożytnej Macedonii i do Aleksandra Macedońskiego.

Na dodatek od stycznia 1992 roku w konstytucji jest poprawka głosząca, że „Republika Macedonii nie ma roszczeń terytorialnych wobec państw sąsiednich", a ich obawiają się niektórzy Grecy.

Władze w Atenach nie godziły się na nazwę „Macedonia" (z jakimkolwiek dodatkiem) także dlatego, że tak nazywa się prowincja w granicach Grecji. Dziś, po nowym podziale administracyjnym Grecji, są aż trzy regiony z „Macedonią" w nazwie (widać je na mapie).

Ten argument o tożsamości nazw kraju i regionu może dziwić. Prowincja Belgii przylegająca do Luksemburga nazywa się po polsku Luksemburgią (a w oficjalnym tam języku francuskim i jedno, i drugie to Luxembourg).

Spór z biegiem lat stawał się coraz poważniejszy. Nacjonaliści po obu stronach granicy się nakręcali. W Macedonii kult Aleksandra Macedońskiego zakwitł na całego. Przeciwko negocjacjom w tym roku protestowały dziesiątki tysięcy Greków i Macedończyków. Rząd Zaewa poszedł na ustępstwo, w lutym wyrzucił z nazwy portu lotniczego Skopje imię Aleksandra Macedońskiego (wstawione tam w 2006 roku przez rząd konserwatystów).

Inne propozycje

Na stole negocjacyjnym było co najmniej pięć innych nazw, w tym Nowa Macedonia, Macedonia (Skopje) i Górna Macedonia.

Najciekawiej brzmiały nazwy nawiązujące do historii, budzącej przecież na Bałkanach tyle emocji – Macedonia Wardarska oraz Macedonia Ilindeńska (ten wariant pojawił się w przeciekach medialnych w ostatnich tygodniach).

Wardar (po grecku Aksios) to rzeka, która płynie przez Macedonię, między innymi przez Skopje, a już w Grecji wpada do Morza Egejskiego. Mianem Macedonii Wardarskiej określano przed stu laty południowe tereny Królestwa Serbii, potem Jugosławii.

Skierowane przeciw Imperium Osmańskiemu powstanie ilindeńskie, do którego nawiązywała kolejna propozycja, to jeszcze wcześniejsze lata XX wieku. Przy dokładnym tłumaczeniu kraj powinien nosić dziwaczną nazwę Macedonii Dnia św. Eliasza, bo Ilinden to w języku południowych Słowian dzień tego prawosławnego świętego - 2 sierpnia (w 1903 roku rozpoczęło się wtedy powstanie). Przez dziesięć dni powstania istniała Republika Kruszewska (ze stolicą w Kruszewie, dziś 5-tysięcznym miasteczku na południu Macedonii). Co ciekawe, do „państwowo-prawnych tradycji" tej republiki odwołuje się w preambule konstytucja macedońska. ©?

Polityka

Pozostało 88% artykułu