Koniunktura w przemyśle. Złe rozwiązania w dobrej chwili

PMI, barometr koniunktury w polskim przemyśle przetwórczym bazujący na ankiecie wśród menedżerów logistyki około 200 przedsiębiorstw, zmalał w lutym do 47,6 pkt z 48,2 pkt w styczniu. Tym samym wrócił do poziomu grudniowego, najniższego od kwietnia 2013 r.

Te wahania mają jednak mniejsze znaczenie niż to, że PMI już czwarty miesiąc z rzędu utrzymał się poniżej 50 pkt. Każdy taki odczyt sugeruje zaś, że aktywność w przetwórstwie przemysłowym, które odpowiada za 20 proc. wytwarzanej w Polsce wartości dodanej, maleje w ujęciu miesiąc do miesiąca. W 2014 r., gdy PMI poprzednio był poniżej 50 pkt, utrzymał się tam tylko przez trzy miesiące. Dlatego ekonomiści PKO BP komentują, że ścieżka PMI coraz bardziej przypomina tę, którą „podążał on podczas załamania w latach 2007–2008 i kreśli tym samym mocno pesymistyczny obraz gospodarki".

Odporność ma granice

Optymizmem nie napawają też szczegółowe wyniki ankiety, na której opiera się PMI. Firmy zgłosiły m.in. równie silny spadek produkcji jak w styczniu, który był pod tym względem najgorszy od niemal dekady. Była to reakcja przedsiębiorstw na malejącą wartość otrzymywanych zamówień, szczególnie z zagranicy. Trevor Balchin z firmy IHS Markit, która oblicza PMI, podkreślił, że ankietowani menedżerowie jako główne źródło osłabienia popytu wskazują Niemcy. A zdaniem ekonomistów z ING Banku Śląskiego nad Renem nie zanosi się na rychłą poprawę koniunktury. PMI w tamtejszym przemyśle, który zmaga się m.in. z konsekwencjami osłabienia popytu w Chinach, spadł w lutym do najniższego od grudnia 2012 r. poziomu 47,6 pkt z 49,7 w styczniu.

Pomimo ograniczenia produkcji zapasy wyrobów gotowych polskich firm ankietowanych przez IHS Markit zwiększyły się najbardziej od 20 lat, a zaległości produkcyjne zmalały siódmy miesiąc z rzędu. A to sugeruje, że nawet w razie odbicia popytu na swoje produkty polskie firmy mogłyby jeszcze przez jakiś czas zmniejszać produkcję.

Z innych ankietowych wskaźników koniunktury obliczanych przez GUS i Komisję Europejską wyłania się nieco bardziej optymistyczny obraz sytuacji w polskim przemyśle. I dotąd jest on bliższy temu, co pokazują tzw. twarde dane dotyczące produkcji sprzedanej przemysłu. W styczniu zwiększyła się ona o 6,1 proc. rok do roku.

– Pogłębiająca się w ostatnich miesiącach rozbieżność między wskazaniami PMI i twardymi danymi o produkcji przemysłowej sugerowała odporność polskiego przetwórstwa na spadek aktywności w przetwórstwie strefy euro. Uważamy jednak, że luty mógł być w tym względzie miesiącem przełomowym i w danych o produkcji osłabienie popytu zewnętrznego zaznaczy się silniej – ocenił Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole w Polsce.

„Przełożenie słabszej koniunktury w Niemczech na krajowe przetwórstwo było dotąd ograniczone, ale w kolejnych miesiącach może się nasilać, co prowadziło będzie do dalszego hamowania wzrostu PKB w I połowie br." – przyznali w komentarzu ekonomiści PKO BP.

Kolejne lata boomu

W IV kwartale PKB Polski wzrósł o 4,9 proc. rok do roku, a w I kwartale – jak przeciętnie przewidują ankietowani przez „Parkiet" ekonomiści – zwiększy się o 4,2 proc. W II połowie roku możliwa jest jednak poprawa koniunktury w niemieckim przemyśle. Ale nawet jeśli do niej nie dojdzie, polskim producentom powinno pomóc ożywienie popytu wewnętrznego związane z zapowiedzianym przez rząd poluzowaniem polityki fiskalnej.

Ekonomiści nie mają wątpliwości, że wpływ „piątki PiS", na którą składają się rozszerzenie 500+ na każde dziecko, wypłata emerytom trzynastek i kilka zmian w PIT, będzie w krótkim terminie pozytywny. Tydzień po konwencji rządzącej partii, na której te pomysły zostały ogłoszone, wciąż jednak brak szczegółów, które pozwoliłby na precyzyjne oszacowanie ich konsekwencji. Dotychczasowe analizy kilku ekonomistów sugerują, że zmiany zapowiedziane przez rządzącą partię podwyższą tempo wzrostu PKB w tym roku o co najmniej 0,3 pkt proc., a być może nawet o 0,6 pkt proc. W przyszłym roku mogą z kolei dodać do wzrostu 0,2–0,8 pkt proc. To powinno wystarczyć, aby przez dwa kolejne lata polska gospodarka rosła w tempie co najmniej 4 proc. rocznie. Obecny boom gospodarczy byłby tym samym nawet dłuższy niż ten z lat 2006–2008.

Zacięty motor rozwoju

To jednak nie oznacza, że ekonomiści pochwalają poluzowanie polityki fiskalnej. Uchwalone przez rząd Jarosława Kaczyńskiego w 2006 r. obniżki stawek PIT i składki rentowej, które weszły w życie w latach 2007–2009, pomogły uchronić polską gospodarkę przed recesją w następstwie globalnego kryzysu finansowego. Ich konsekwencją było jednak mocne pogorszenie stanu budżetu. W 2010 r. deficyt sektora finansów publicznych sięgnął 6 proc. PKB, dwukrotnie przewyższając unijny limit.