NIK: Puszcza Białowieska zagrożona wycinką drzew

NIK zwrócił uwagę, że sporządzenie trzech planów na lata 2012-2021 kosztowało Lasy Państwowe ok. 4,5 mln zł. Poza tym Dyrektor Generalny LP zezwolił nadleśniczym na nieprzestrzeganie zatwierdzonych przez Ministra planów, co zdaniem NIK jest niezgodne z ustawą o lasach i stwarza zagrożenie wycinania w Puszczy Białowieskiej najstarszych drzew. W ocenie Izby zabrakło też rzetelnej komunikacji między resortem środowiska a społeczeństwem.

Od wielu lat wykorzystanie zasobów Puszczy Białowieskiej jest przedmiotem sporów pomiędzy organizacjami ekologicznymi a użytkownikami tych lasów. Ekolodzy walczą o zwiększenie ochrony puszczańskich zasobów, a okoliczni mieszkańcy domagają się merytorycznego dialogu nad projektami PUL, a także zwiększenia ilości drewna pozyskiwanego do celów grzewczych.

Zatwierdzone przez ministra środowiska plany urządzenia lasu na lata 2002-2011 dla Nadleśnictw Białowieża, Browsk i Hajnówka zezwalały na pozyskiwanie średnio 145,7 tys. m³ drewna rocznie i dopuszczały usuwanie wszystkich zaatakowanych kornikiem lub zniszczonych drzew, także ponadstuletnich. Projekty nowych PUL (zakładające pozyskanie drewna na poziomie średnio 107,4 tys. m

3

rocznie) nie zostały zatwierdzone przez Ministra Środowiska, który zalecał ograniczenie pozyskania drewna do 48,5 tys. m

3

rocznie i wyłączenie z użytku drzew ponadstuletnich. Natomiast 9 października 2012 r. szef resortu środowiska zatwierdził PUL na lata 2012 - 2021, gdzie - m.in. wskutek intensywnych działań ekologów - pozyskanie drewna ograniczył do 47 tys. m

3

rocznie. Jednak

znaczna część cennych przyrodniczo drzewostanów - w tym 697 drzewostanów ponadstuletnich - nie została w planach na lata 2012 - 2021 wyłączona z zabiegów gospodarczych, co oznacza, że wciąż istnieje zagrożenie wyrębu najstarszych drzew w Puszczy Białowieskiej.

Objęte kontrolą NIK Nadleśnictwa w większości przypadków dbały o stan sanitarny drzewostanów Puszczy Białowieskiej, przestrzegały postanowień PUL na lata 2012-2021 w zakresie ilości pozyskiwanego drewna, a także - zgodnie z zaleceniami Ministra Środowiska - wyłączyły większość drzewostanów ponadstuletnich z zabiegów gospodarczych.

Za nierzetelne inspektorzy NIK uznali następujące praktyki:

- do zakończenia kontroli NIK (23 września 2013 r.) minister środowiska nie opracował strategii, ani żadnych innych dokumentów dotyczących prowadzenia gospodarki leśnej na terenie Puszczy Białowieskiej;

- minister środowiska nie sprawował wystarczającego nadzoru nad realizacją planów urządzenia lasu i gospodarką leśną w Puszczy Białowieskiej w okresie objętym kontrolą, w tym w czasie braku planów (czyli od 1 stycznia do 9 października 2012 r.). Poza tym Ministerstwo nie zlecało i nie występowało do Dyrektora Generalnego LP o wyniki kontroli w tym zakresie;

- w 2011 roku minister ograniczył pozyskanie drewna w Puszczy Białowieskiej do 48,5 tys. m

3

bez uprzedniej analizy społecznych i przyrodniczych skutków wynikających z nasilenia takiej ochrony Puszczy Białowieskiej. NIK szczególnie skrytykowała brak oceny wpływu zmniejszonego pozyskania drewna na lokalny rynek pracy i na stan drzew zagrożonych inwazją kornika;

- Główny Konserwator Przyrody podjął wadliwą prawnie decyzję z 16 maja 2012 r. zatwierdzając - z upoważnienia Ministra Środowiska - projekty planów urządzenia lasu na lata 2012 - 2021, które nie zapewniały odpowiedniej ochrony Puszczy Białowieskiej. Następnie Konserwator stwierdził nieważność swojej decyzji, po czym odmówił zatwierdzenia planów (decyzjami z 28 czerwca i 18 lipca 2012 r.). Konieczność ich poprawienia o cztery miesiące wydłużyła okres funkcjonowania nadleśnictw bez planów urządzenia lasu;

- Ministerstwo Środowiska udzieliło nierzetelnych informacji w odpowiedzi na zapytanie poselskie i skargę dotyczące trudności w zakupie drewna opałowego przez mieszkańców Białowieży. Przedstawiciele MŚ zapewnili zainteresowanych, iż § 9 Porozumienia z 4 lipca 1996 r. (dający mieszkańcom gmin z terenu Puszczy Białowieskiej pierwszeństwo w zakupie drewna opałowego i budowlanego) jest nadal aktualny, co było niezgodne z prawdą.

NIK stwierdziła również nieprawidłowości po stronie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku i skontrolowanych Nadleśnictw:

- Nadleśnictwa Browsk i Hajnówka w czerwcu i sierpniu 2012 roku (czyli w okresie braku planów) wbrew zaleceniom Ministra Środowiska wycięły drzewa ponadstuletnie o łącznej masie 33,81 m

3

;

- w związku z brakiem od 1 stycznia do 9 października 2012 r. planów urządzenia lasu dla Nadleśnictw Białowieża, Browsk i Hajnówka, RDLP ustaliła Nadleśnictwom plan cięć i hodowli lasu na 2012 rok bez uzgodnienia z Ministrem Środowiska. Regionalna Dyrekcja powoływała się na art. 34 pkt 2c ustawy o lasach, rzekomo uprawniający ją do ustalania zadań gospodarczych dla nadleśnictw. Zdaniem NIK postępowanie RDLP było niezgodne z prawem;

- Nadleśnictwo Białowieża naruszyło art. 24 ust. 2 Ustawy Prawo zamówień publicznych, dopuszczając do postępowań o udzielenie zamówień wykonawców, którzy nie złożyli dokumentów lub oświadczeń wymaganych w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.

Mając na uwadze wyniki kontroli, poza wykonaniem dotychczas niezrealizowanych wniosków zawartych w wystąpieniach pokontrolnych, Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje do ministra środowiska o:

- opracowanie, w porozumieniu z leśnikami, środowiskiem naukowym i organizacjami ekologicznymi, strategii prowadzenia gospodarki leśnej w Puszczy Białowieskiej, uwzględniającej potrzeby ochrony w ramach sieci Natura 2000 najcenniejszych drzewostanów oraz rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt,