Kto i w jakim trybie zastępuje wójta, burmistrza lub prezydenta

Ustawa o samorządzie gminnym określa sytuacje, w których przyjmuje się, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) - z powodu przemijającej przeszkody – nie może pełnić swojej funkcji >> patrz ramka, a także czynności, jakie trzeba wówczas podjąć. Wówczas zadania i kompetencje wójta przejmuje jego zastępca, a w gminach, w których powołano więcej niż jednego zastępcę – pierwszy zastępca.

Czytaj też:

Kto i kiedy sprawuje władzę zamiast wójta

Czasem zastępca rządzi w gminie

Osoba przejmująca obowiązki

Podkreśla się, że utworzenie stanowiska zastępcy wójta jest obligatoryjne oraz że wójt ma obowiązek powołać przynajmniej jednego zastępcę. Tylko powołanie kolejnych zastępców, których maksymalna liczba zależy od liczby mieszkańców, jest fakultatywne (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 12 listopada 2014 r., sygn. II PK 24/14, OSNP 2016/5/57). Brak zastępcy ma poważne konsekwencje dla gminy w sytuacji, gdy wójt nie może przejściowo pełnić swojej funkcji. Jeżeli nie powołano zastępcy albo pierwszego zastępcy, to w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta te zadania i kompetencje przejmuje osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów. Tak jest również w przypadku: przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji przez zastępcę albo pierwszego zastępcę bądź gdy przemijająca przeszkoda zaistnieje przed złożeniem ślubowania przez wójta.

Przykład

Załóżmy, że gmina ma 100 tys. mieszkańców, co oznacza, że wójt może powołać 2 zastępców. W razie skorzystania z możliwości powołania 2 zastępców, wójt powinien wskazać imiennie pierwszego i drugiego zastępcę. Załóżmy, że wójt został zawieszony w czynnościach służbowych. W takim przypadku zasadą jest, że jego obowiązki przejmuje pierwszy zastępca. Jednak w sytuacji, gdy pierwszy zastępca nie może tego zrobić, gdyż jego też dotyczy przemijająca przeszkoda (np. choroba powyżej 30 dni), to obowiązków wójta nie przejmie drugi zastępca, lecz osoba wyznaczona przez prezesa Rady Ministrów. Wójt zawieszony w czynnościach służbowych nie może np. zmienić kolejności zastępców.

Tryb postępowania

Zaistnienie przeszkody w pełnieniu funkcji przez wójta musi być potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Są to w przypadku:

- tymczasowego aresztowania – zawiadomienie pracodawcy przez sąd,

- odbywania kary pozbawienia wolności albo kary aresztu – wezwanie sądu do odbycia kary (sąd przesyła to wezwanie przewodniczącemu rady gminy),

- choroby powyżej 30 dni - zaświadczenie lekarskie,

- zawieszenia w czynnościach służbowych – postanowienie prokuratora albo sądu o zastosowaniu tego środka (sąd lub prokurator przesyła je przewodniczącemu rady gminy).

Przejęcie zadań i kompetencji wójta następuje w razie:

- tymczasowego aresztowania – od dnia zatrzymania do dnia zwolnienia,

- odbywania kary pozbawienia wolności albo kary aresztu – od dnia wskazanego w wezwaniu do stawienia się w zakładzie karnym do dnia zwolnienia,

- choroby powyżej 30 dni – w okresie wskazanym w zaświadczeniu lekarskim,

- zawieszenia w czynnościach służbowych – w okresie zawieszenia w tych czynnościach

- jednak nie dłużej niż do dnia wygaśnięcia mandatu wójta.

W terminie 48 godzin od powzięcia wiadomości o zaistnieniu jednej ze wskazanych wyżej okoliczności, przewodniczący rady gminy powinien pisemnie poinformować wojewodę o zaistnieniu takiej okoliczności oraz:

- o przejęciu zadań i kompetencji wójta przez zastępcę albo pierwszego zastępcę albo

- o konieczności wyznaczenia osoby przejmującej zadania i kompetencje wójta przez Prezesa Rady Ministrów.

Taka osoba jest wyznaczana przez prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody, przekazany niezwłocznie za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej. W razie wygaśnięcia mandatu wójta w czasie pełnienia funkcji przez osobę wyznaczoną przez prezesa Rady Ministrów, osoba ta pełni funkcję wójta do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta.

Podstawa prawna: art. 26a, art. 28f-28h ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym
(tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 994 ze zm.)

Przemijająca przeszkoda

- tymczasowego aresztowania,

- odbywania kary pozbawienia wolności wymierzonej za przestępstwo nieumyślne (skazanie prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe powoduje wygaśnięcie mandatu wójta),

- odbywania kary aresztu,

- niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej powyżej 30 dni bądź

- zawieszenia w czynnościach służbowych przez prokuratora albo sąd tytułem środka zapobiegawczego.