Pomoc de minimis: można powiększyć limit dofinansowania na środowisko

Większość wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w swoich zasadach finansowania wymienia pomoc horyzontalną na równi z pomocą regionalną i pomocą de minimis. Jednak niewiele z nich podejmuje się udzielania wsparcia w tej formie. Warto zapoznać się z tą formą pomocy, bo dla niektórych przedsiębiorców może to być jedyna możliwość na otrzymanie dofinansowania. Skorzystać na niej mogą zwłaszcza ci, którzy mają wyczerpany limit pomocy de minimis.

Konsekwencje braku rozporządzenia

Limit pomocy de minimis wynosi 200 tys. euro (100 tys. euro w sektorze transportu) dla przedsiębiorcy w bieżącym roku i dwóch poprzedzających latach podatkowych. Pomoc de minimis jest jedną z najpopularniejszych form pomocy, dlatego przedsiębiorcy wykorzystują ten limit bardzo szybko, uzyskując np. dotację z regionalnego programu operacyjnego czy ulgi podatkowe z podatków lokalnych.

Alternatywą była dotychczas pomoc regionalna. Teoretycznie nadal jest możliwa do udzielenia, bo Komisja Europejska w czerwcu 2014 r. opublikowała rozporządzenie określające warunki dopuszczalności pomocy regionalnej (rozporządzenie komisji (UE) nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 traktatu). Mamy też mapę pomocy regionalnej opublikowaną w rozporządzeniu Rady Ministrów z 30 czerwca 2014 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej na lata 2014–2020.

Oba rozporządzenia obowiązują od 1 lipca 2014 r. Niestety, nie ma rozporządzenia regulującego dopuszczalność pomocy regionalnej (udzielanej przez fundusze ochrony środowiska) w krajowym porządku prawnym, co skutkuje w praktyce zamrożeniem udzielania pomocy regionalnej. Teoretycznie rozporządzenie unijne tzw. blokowe można stosować bezpośrednio, ale w praktyce oznacza to konieczność zapewnienia przez Fundusz zgodności projektu z regulacjami prawnymi, a sama procedura jest czasochłonna i skomplikowana. Z tego względu praktycznie oznacza to, że do czasu sporządzenia krajowego rozporządzenia przez Ministerstwo Środowiska pomocy na ochronę środowiska można udzielić w formie de minimis i pomocy horyzontalnej.

Wyczerpany limit pomocy de minimis powoduje że udzielenie pomocy horyzontalnej dla wielu przedsiębiorców będzie zatem jedyną formą otrzymania dofinansowania.

Konieczna zmiana przepisów

Program pomocy horyzontalnej na ochronę środowiska, który obejmuje swoim zakresem pomoc udzielaną wcześniej przez fundusze ochrony środowiska, został w czerwcu 2014 r. zatwierdzony przez Komisję Europejską. 10 lipca 2014 r. weszło w życie rozporządzenie ministra środowiska z 2 lipca 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania horyzontalnej pomocy publicznej na niektóre cele z zakresu ochrony środowiska (DzU poz. 908). Rozporządzenie to oparte jest jeszcze na zasadach określonych w wytycznych z 2008 r.

Wytyczne z 2014 r. przewidują konieczność dostosowania programów do nowych zasad w okresie do 1 stycznia 2016 r. Zatem i tutaj czeka nas jeszcze w przyszłości nowelizacja lub zostanie wydane nowe rozporządzenie krajowe oparte na rozporządzeniu Komisji nr 651/2014. W rozporządzeniu są też uwzględnione przepisy dopuszczające pomoc zgodnie z postanowieniami traktatu o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Rozporządzenie określa szczegółowe warunki udzielania horyzontalnej pomocy publicznej na cele z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej ze środków pozostających w dyspozycji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Pomocy nie można udzielić na inwestycję w zakresie produkcji podstawowej produktów rolnych ani produkcji podstawowej produktów rybołówstwa i akwakultury oraz na infrastrukturę transportu.

Rozporządzenie pozwala na udzielenie wsparcia we wszystkich formach stosowanych w wojewódzkich funduszach, tj. w formie dotacji (w tym dopłat do oprocentowania), oprocentowanych pożyczek lub częściowego umorzenia oprocentowanych pożyczek.

W odróżnieniu od pomocy regionalnej czy pomocy de minimis kosztami kwalifikującymi się do objęcia pomocą horyzontalną są wyłącznie koszty związane z ochroną środowiska. Konieczność pomniejszania ww. kosztów kwalifikowalnych powoduje, że WFOŚiGW niechętnie udzielają pomocy horyzontalnej, uznając, że zazwyczaj jest to niekorzystne dla przedsiębiorcy. Na przykład przy rekultywacji do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą zalicza się koszty rekultywacji pomniejszone o wzrost wartości gruntu wynikający z jej przeprowadzenia. W przypadku OZE koszty inwestycji trzeba pomniejszyć o koszt inwestycji referencyjnej, która zgodnie z § 7 ust. 3 rozporządzenia stanowi wiarygodną i ekonomicznie racjonalną alternatywę dla inwestycji objętej pomocą. Ten rachunek trzeba jeszcze dodatkowo pomniejszyć o korzyści uzyskane dzięki realizacji inwestycji. Dla wielu inwestycji ta „próba ognia" faktycznie okazuje się mało korzystna. Ale w przypadku OZE wygląda to już o wiele lepiej, bo np. mały przedsiębiorca budujący jaz piętrzący z małą elektrownią wodną i zbiornikiem retencji w województwie łódzkim w porównaniu z inwestycją w konwencjonalne źródło energii (węgiel kamienny) może liczyć na 80 proc. dofinansowania 3,5 mln inwestycji. W inwestycjach tego typu korzyści uzyskiwane dzięki realizacji inwestycji oblicza się dla pierwszych pięciu lat eksploatacji inwestycji.

Ostateczna wartość kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą zależy od:

- istnienia lub braku standardów środowiskowych UE: np. w przypadku pomocy na osiągnięcie poprawy stanu środowiska w stopniu wykraczającym ponad standardy środowiskowe UE koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą ogranicza się do części przekraczającej koszty niezbędne do osiągnięcia stopnia ochrony środowiska wymaganego przez te standardy,

- efektów inwestycji: w przypadku gdy inwestycja skutkuje również osiągnięciem efektów innych niż poprawa stopnia ochrony środowiska (np. zwiększenie zdolności produkcyjnych) koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą ogranicza się do części związanej wyłącznie z ochroną środowiska.

Efekt zachęty

Pomoc horyzontalna powinna wywoływać efekt zachęty. Przedsiębiorca z sektora małych i średnich przedsiębiorstw musi wykazać, że bez pomocy publicznej inwestycja nie powstałaby w takim samym kształcie. Przede wszystkim konieczne jest złożenie wniosku o udzielenie pomocy przed dniem rozpoczęcia realizacji inwestycji, czyli rozpoczęciem robót budowlanych (można to zweryfikować wpisem do dziennika budowy). Duży przedsiębiorca, w dokumentacji załączonej do wniosku o udzielenie pomocy, powinien wykazać, że przedsięwzięcie jest nierentowne i bez udzielonej pomocy nie byłoby realizowane. Warunek ten nie obejmuje przedsiębiorców dostosowujących się do standardów określonych w traktacie o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej.

Ograniczenie kwotowe

Zaletą pomocy horyzontalnej jest brak ograniczeń kwotowych. Natomiast w przypadku, gdy całkowita pomoc przeznaczona na dany projekt przekracza równowartość 7,5 mln euro, pomoc taka wymaga notyfikacji i zatwierdzenia przez Komisję Europejską.

Maksymalna intensywność pomocy zależy od rodzaju inwestycji i wielkości przedsiębiorstwa. Wynosi od 10 proc. dla dużego przedsiębiorcy inwestującego w gospodarowanie odpadami do 100 proc. przy rekultywacji terenów zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi. Sprawdzając dokumentację beneficjenta, należy pamiętać, że pomoc horyzontalna podlega kumulacji z każdą inną pomocą publiczną lub pomocą de minimis, udzielaną na te same koszty kwalifikujące, bez względu na jej formę i źródło pochodzenia. Dlatego przed podpisaniem umowy, konieczne jest uzyskanie informacji, czy beneficjent otrzymał dofinansowanie na pokrycie kosztów inwestycji o którą wnioskuje.

Katarzyna Dziuba-Kubicka, specjalista ds. pomocy publicznej i funduszy UE

podstawa prawna: Rozporządzenie ministra środowiska z 2 lipca 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania horyzontalnej pomocy publicznej na niektóre cele z zakresu ochrony środowiska (DzU z 2014 r., poz. 908)

podstawa prawna: Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska (DzUrz C 82 z 1 kwietnia 2008 r.)

Koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą

Do kosztów inwestycji zalicza się m.in. koszty poniesione bezpośrednio na:

- studia, ekspertyzy, koncepcje, projekty techniczne, projekty budowlane, raport oddziaływania na środowisko;

- nabycie gruntu i przygotowanie terenu budowli lub budynków;

- nabycie maszyn i urządzeń wraz z kosztami transportu załadunku lub wyładunku;

- roboty budowlane i instalacyjne;

- obiekty i infrastrukturę w tym: zaopatrzenie w wodę, energię elektryczną, ciepło, gaz oraz przyłączenie do systemu odprowadzania ścieków, ogrodzenie, oświetlenie, zagospodarowanie terenu i obszaru ograniczonego użytkowania;

- zakup i instalację urządzeń automatyki i sterowania, aparatury kontrolno- pomiarowej, przygotowania i wyposażenie zaplecza technicznego i laboratoryjnego;

- nabycie patentów, licencji, wiedzy technicznej, badanie efektu ekologicznego oraz usługi nadzorujące inwestycję.

Na co pomoc

Zgodnie z § 4 rozporządzenia ministra środowiska z 2 lipca 2014 r. pomoc może być udzielana m.in. na:

- rekultywację terenów zniszczonych substancjami niebezpiecznymi w wyniku działalności człowieka, pod warunkiem że stopień zanieczyszczenia terenu stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzi lub środowiska, a rekultywacja przywróci wartości użytkowe lub przyrodnicze zniszczonemu terenowi. Dodatkowo można udzielić takiej pomocy, jeżeli podmiot odpowiedzialny za zanieczyszczenie jest nieznany lub nie można od niego wyegzekwować pokrycia kosztów rekultywacji.

- inwestycje w odnawialne źródła energii (OZE) lub produkcję biopaliw. Jeżeli o tę pomoc ubiega się przedsiębiorca, dla którego istnieją standardy ochrony środowiska UE określające udział energii ze źródeł odnawialnych w całkowitej produkowanej przez nie energii, to zgodnie z § 4 ust. 3 rozporządzenia, pomoc może zostać udzielona, jeżeli inwestycja jest podejmowana w celu dostosowania przedsiębiorcy do standardów ochrony środowiska UE. Zakończenie tej inwestycji musi nastąpić co najmniej rok przed wejściem w życie ww. standardów; pomoc ta może także zostać udzielona, jeżeli inwestycja jest podejmowana w celu podniesienia poziomu ochrony środowiska w przedsiębiorstwie w stopniu wykraczającym ponad standardy ochrony środowiska;

- inwestycje służące wytwarzaniu energii w wysokosprawnej kogeneracji;

- inwestycje służące zmniejszeniu zużycia energii;