Instytucja szkoły/uczelni wyższej korzeniami swymi sięga przełomu XI i XII wieku. Pierwszymi uczelniami o takim właśnie charakterze stały się uczelnie w Bolonii i Paryżu, co potwierdzają pierwsze ich statuty wydane – odpowiednio – w latach 1088 i 1136. Uczelnie te ukształtowane zostały w różny sposób. W Bolonii była to przede wszystkim korporacja studentów, którzy wybierali spośród siebie rektora a następnie najmowali i opłacali profesorów. W Paryżu natomiast – przede wszystkim korporacja profesorów, którzy ze swego grona wybierali władze uczelni (rektora i dziekanów fakultetów/wydziałów). Studenci zaś zawiązywali tzw. nacje, które razem z profesorami tworzyły korporację uniwersytecką (łac. universitas magistrorum et scholarium). Pierwotnie zatem nazwa „universitas" oznaczała korporację profesorów i studentów, a dopiero z upływem czasu stała się określeniem samej uczelni oraz całości nauk wykładanych na tej uczelni.