Pieniądze za praworządność. KE opublikowała wytyczne

- Praworządność jest spoiwem, które łączy naszą Unię, oraz fundamentem naszej jedności. Nigdy nie przestaniemy jej bronić. Ogłoszone wytyczne zapewnią dodatkową jasność, natomiast Komisja będzie w dalszym ciągu podejmować działania w związku z każdym naruszeniem zasad państwa prawnego związanym z budżetem UE. Musimy po prostu dbać o to, by każde euro i każdy cent były wydane zgodnie z przeznaczeniem i zgodnie z zasadami państwa prawnego - powiedziała w środę przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen.

W wytycznych szczegółowo wyjaśniono, jak będzie stosowane rozporządzenie w sprawie ogólnego systemu warunkowości. Stosuje się je od stycznia 2021 r. Od tego czasu Komisja monitoruje sytuację we wszystkich państwach UE i gromadzi odpowiednie informacje.

Komisja rozpocznie procedurę na podstawie rozporządzenia dotyczącego warunkowości, jeżeli "będzie miała uzasadnione podstawy", by uznać, że spełnione zostały następujące warunki:

- w państwie członkowskim naruszono co najmniej jedną z zasad państwa prawnego, o których mowa w rozporządzeniu dotyczącym warunkowości (zasadę legalności, zasadę pewności prawa, zakaz arbitralności w działaniu władz wykonawczych, zasadę skutecznej ochrony sądowej, zasadę podziału władzy oraz niedyskryminację i równość wobec prawa);

- naruszenie dotyczy sytuacji lub działań organów publicznych;

- naruszenie wpływa lub stwarza poważne ryzyko wpływu na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE lub ochronę interesów finansowych UE, obejmujących zarówno dochody, jak i wydatki budżetu.

KE zaznaczyła, że musi istnieć "wystarczająco bezpośredni" związek między naruszeniem a jego skutkami. W każdym przypadku będzie to indywidualnie oceniane. Informacje do takiej oceny KE chce pozyskiwać z różnych źródeł informacji.

"Obejmują one roczne sprawozdanie na temat praworządności przedstawiane przez Komisję, unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości, decyzje Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Prokuratury Europejskiej, a także wnioski odpowiednich organizacji międzynarodowych. Skargi są również użytecznym źródłem informacji dla Komisji. " - doprecyzowała KE.

W wytycznych uwzględniono wyroki Trybunału Sprawiedliwości w sprawach C-156/21 i C-157/21 z 16 lutego 2022 r. dotyczących legalności rozporządzenia, które zapadły po skargach Polski i Węgier. TSUE obie skargi oddalił.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

TSUE oddalił skargi Polski i Węgier na "pieniądze za praworządność"

Mechanizm warunkowości, pozwalający Komisji Europejskiej blokować wypłaty unijne za naruszenie praworządności, nie narusza unijnych traktatów - orzekł w środę pełny skład Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i oddalił w całości skargi Polski i Węgier. Otwiera to drogę do odebrania funduszy Polsce za łamanie praworządności.

Szczególną uwagę KE zwróciła także na:

- komplementarność rozporządzenia dotyczącego warunkowości oraz innych narzędzi ochrony budżetu UE, w tym unijnych przepisów finansowych i przepisów sektorowych. Należą do nich przepisy dotyczące funduszy objętych zarządzaniem dzielonym (np. w ramach polityki spójności, wspólnej polityki rolnej) oraz Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności będącego głównym elementem narzędzia służącego odbudowie – NextGenerationEU;

- konieczność zapewnienia, by proponowane środki były proporcjonalne, odpowiednie i konieczne do rozwiązania problemów w danym przypadku;

- kroki, które należy podjąć, zanim środki zostaną zaproponowane, w tym źródła informacji, z których Komisja będzie korzystać, rolę skarg, kontakty z państwami członkowskimi: procedury przyjmowania i uchylania środków;

- konieczność ochrony praw odbiorców końcowych lub beneficjentów finansowania unijnego. W każdym przypadku zastosowania mechanizmu odbiorcy końcowi i beneficjenci finansowania unijnego zachowują bowiem prawo do otrzymania należnych im środków. To oznacza, że państwa członkowskie, które nie otrzymały unijnych pieniędzy na mocy mechanizmu warunkowości, będą miały obowiązek wypłacić ich równowartość z własnych środków.

Jeżeli warunki określone w rozporządzeniu będą spełnione, a także żadna inna procedura określona w prawie Unii nie będzie pozwalać na skuteczniejszą ochronę unijnego budżetu, Komisja zaproponuje Radzie odpowiednie i proporcjonalne środki. Następnie Rada podejmie ostateczną decyzję.