Niemiecki politolog: AfD może nadal korzystać z wymierzonego w nią ostracyzmu

AfD może mieć szansę na przejęcie rządów w Niemczech, jeżeli wycofa kontrowersyjnych polityków z pierwszego szeregu, zerwie z demagogią, przemyśli politykę wobec UE oraz Rosji – mówi „Rzeczpospolitej” prof. Werner Patzelt, politolog z Drezna.

Publikacja: 24.02.2025 17:12

Niemiecki politolog: AfD może nadal korzystać z wymierzonego w nią ostracyzmu

Alice Weidel

Foto: REUTERS/Soeren Stache

Partia Alice Weidel święci tryumfy, zwłaszcza we wschodnich landach Niemiec. W pięciu z sześciu z nich okazała się najsilniejszą partią. Czy nie pogłębi to wewnętrznego podziału w RFN?  

Nie oznacza to, że powstaje jakiś nowy głęboki podział z powodu sukcesu AfD w tzw. nowych landach. Mamy do czynienia z sytuacją, która miała miejsce w chwili na obszarze byłej NRD – silna była partia postkomunistyczna PDS i brała udział w rządach landowych. Mówimy obecnie raczej o zachowaniach wyborczych, które są na wschodzie inne niż na zachodzie, co ma wiele przyczyn kulturowych i historycznych. Na tej samej zasadzie inne są zachowania wyborcze w Bawarii. 

Czy jednak na wschodzie kraju nie tworzy się nowa rzeczywistość polityczna? 

Nie ulega wątpliwości, że AfD w Turyngii, Saksonii, Saksonii-Anhalt czy Meklemburgii-Pomorzu Przednim zastąpiła CDU. W chwili gdy Angela Merkel i CDU zaczęły odchodzić od wartości konserwatywnych, wielu ich wyborców zwróciło się w stronę AfD. Towarzyszyły temu określenia zwolenników tej partii mianem faszystów czy rasistów, którzy nie dorośli do systemu demokratycznego. Wzmocniło to proces odchodzenia od CDU. W dodatku od chwili, gdy partie mainstreamowe postanowiły ignorować AfD, twierdząc, że tylko one mogą sprawować rządy w kraju, ugrupowanie to stało się główną partią protestu w Niemczech. Jeżeli więc AfD nie popełni wielkich błędów, korzystać będzie nadal z wymierzonego w nią  ostracyzmu.

Czytaj więcej

AfD o sobie przed wyborami. „Ludzie mówią tak ostro o imigrantach, że musimy ich hamować”

AfD zbudowała swą pozycję głównie na krytyce polityki imigracyjnej. Jeżeli rząd Friedricha Merza wprowadzi drastyczne ograniczenia w polityce imigracyjnej, może to zburzyć fundament, na którym stoi AfD?  

Jeżeli uda się rozwiązać problemy imigracji i integracji, rzeczywiście pozbawić to może AfD głównego czynnika mobilizacyjnego. Z drugiej jednak strony dla wyborców AfD jest jasne, że CDU nie przedstawiła swych planów imigracyjnych, dlatego że dostrzega poważny problem społeczny. Ich zdaniem czyni to z politycznych przyczyn partyjnych, mających zapewnić CDU większą popularność. Mogą z tego wyciągnąć wniosek, że AfD musi być nadal silną partią, gdyż tylko w ten sposób może zmusić ugrupowania rządzące do skutecznych działań w sferze imigracji. 

Czy zdecydowanie prorosyjska i równocześnie antyamerykańska partia, jaką jest AfD, nie ma problemów tożsamościowych w chwili, gdy jest oficjalnie popierana przez amerykańską administrację? 

Zwłaszcza na wschodzie Niemiec odczuwalna jest osadzona głęboko romantyczna wizja Rosji. Ma historyczne uzasadnienie. AfD wychodzi z założenia, że z Rosją porozumienie jest możliwe, tak jak to było możliwe w przypadku zakończenia zimnej wojny. To jest zasadnicza przyczyna prorosyjskiego profilu AfD. W tej sytuacji przeciętny zwolennik AfD dochodzi do wniosku, że jeżeli obecnie USA dążą do porozumienia z Rosją, to znaczy, że Amerykanie przejrzeli na oczy i prezentują taki sam punkt widzenia, jaki od dawna promuje AfD.

Ci ludzie czują się więc w pewnym sensie dowartościowani tym, że polityka Trumpa jest zbieżna z ich oczekiwaniami. Mogą utwierdzić się w przekonaniu, że dobre relacje Niemiec z Rosją stać się mogą fundamentem pokoju w Europie, czego warunkiem jest zakończenie wojny w Ukrainie, tak jak tego chce Trump. 

Czy można określić datę, kiedy AfD obejmie rządy w Niemczech lub współrządzić w charakterze partnera koalicyjnego? 

Może to nastąpić pod warunkiem, że AfD wspierać będzie działania CDU oraz że rządowi Friedricha Merza nie uda się rozwiązać problemów imigracyjnych. Można sobie wyobrazić teoretycznie sytuację, w której koalicjanci Merza, czyli SPD, nie wyrażą zgody na określone działania w sferze ograniczenia imigracji. Wtedy przeważyć mogą głosy AfD w Bundestagu. Jednak w porozumieniu koalicyjnym CDU/CSU-SPD znajdzie się z pewnością klauzula zabraniająca partnerom koalicji szukania głosów opozycji w celu przeforsowania określonych projektów. 

Nie sposób więc ocenić, kiedy mogłoby dojść do koalicji partii chadeckich z AfD. W tym celu musiałoby dojść do głębokich przemian w CDU. Z kolei także AfD musiałaby się zmienić i wycofać z pierwszego szeregu niektórych najbardziej kontrowersyjnych polityków oraz zerwać z demagogią. Musi także przemyśleć swą sceptyczną politykę wobec UE, a nawet w sprawie Rosji. 

Partia Alice Weidel święci tryumfy, zwłaszcza we wschodnich landach Niemiec. W pięciu z sześciu z nich okazała się najsilniejszą partią. Czy nie pogłębi to wewnętrznego podziału w RFN?  

Nie oznacza to, że powstaje jakiś nowy głęboki podział z powodu sukcesu AfD w tzw. nowych landach. Mamy do czynienia z sytuacją, która miała miejsce w chwili na obszarze byłej NRD – silna była partia postkomunistyczna PDS i brała udział w rządach landowych. Mówimy obecnie raczej o zachowaniach wyborczych, które są na wschodzie inne niż na zachodzie, co ma wiele przyczyn kulturowych i historycznych. Na tej samej zasadzie inne są zachowania wyborcze w Bawarii. 

Pozostało jeszcze 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Polityka
Czekanie na rząd Friedricha Merza
Polityka
Młodzież z TikToka i enerdowskie dinozaury. Sukces postkomunistycznej Lewicy
Polityka
Viktor Orbán składa gratulacje po wyborach w Niemczech. Ale nie CDU/CSU
Polityka
Wybory w Niemczech: Wyniki AfD i Lewicy to zła wiadomość dla CDU/CSU i Friedriecha Merza
Polityka
Oficjalne wyniki wyborów w Niemczech: Co piąty głos dla AfD