Gmina dowozi do ośrodka wybranego przez rodziców

Musi też zapewnić bezpłatną opiekę w czasie tego przewozu.

Sąd Najwyższy w uchwale  uznał (sygnatura akt III CZP 133/10),

że wybór odpowiedniego ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, w którym dziecko będzie realizować obowiązek szkolny, należy do rodziców. Gmina nie może uchylić się od obowiązku zapewnienia bezpłatnego transportu z opieką (albo zwrotu rodzicom, którzy sami go organizują) do innego ośrodka tego samego rodzaju.

Tak zinterpretował SN obowiązki nałożone na gminę w art. 17 ust. 3 pkt 2 ustawy z 1991 r. o systemie oświaty w celu zapewniania realizacji obowiązku szkolnego, rocznego wychowania przedszkolnego dla sześciolatków przez dzieci i młodzież z głębokim upośledzeniem umysłowym. Mogą one – zgodnie z art. 16 ust. 7 tej ustawy – realizować ten obowiązek także przez zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze.

Uczestnicząc w takich zajęciach, spełniał obowiązek szkolny Kamil W., urodzony w 1993 r. Jego rodzice wybrali w 2007 r. ośrodek prowadzony w miejscowości Pień przez stowarzyszenie Nasza Gmina w Dulczy Małej.

Dowóz na zajęcia i opiekę finansowała gmina Lisia Góra, gdzie dziecko mieszka. W 2009 r. rodzice Kamila dowiedzieli się, że gmina nie będzie zapewniać dowozu do tego ośrodka, tylko do podobnego, położonego w sąsiedniej gminie. Nie przystali na taką zmianę ze względu na dobre wyniki rewalidacji syna w dotychczasowej placówce. Domagali się, by gmina nadal zapewniała dowożenie do niej syna. O to samo zwróciło się do wójta stowarzyszenie, zastrzegając, że w razie odmowy zorganizuje dowóz i opiekę oraz obciąży kosztami gminę. Ta odmówiła.

Stowarzyszenie zaczęło dowozić Kamila do swojego ośrodka i co miesiąc wystawiało gminie noty obciążające, ale ta nie płaciła. Wobec tego wniosło pozew przeciw niej. Zażądało z tytułu zwrotu kosztów dowozu i opieki prawie 8 tys. zł. Chciało też, by sąd nakazał gminie przestrzeganie art. 17 ust. 3a i zapewnienie dowozu ucznia do prowadzonego przez nie ośrodka.

Sąd I instancji odrzucił pozew w części dotyczącej nakazania gminie przestrzegania art. 17 ust. 3a, uznając, że nie można się tego domagać przed sądem cywilnym. Odrzucił go także co do kwoty należności za przejazdy, o którą stowarzyszenie wcześniej już wszczęło proces przeciw gminie, a pozostałą jej część zasądził.

Sąd odwołał się do wspomnianego art. 17 ust. 3a pkt 2 oraz art. 17 ust. 3a pkt 3 ustawy, w którym zapisano, że obowiązkiem gminy jest zwrot rodzicom lub opiekunom organizującym taki dowóz jego kosztów na zasadach określonych w umowie zawartej z wójtem (burmistrzem, prezydentem). Rodzice mają prawo wybrać ośrodek, w którym dziecko upośledzone w stopniu głębokim będzie realizować obowiązek szkolny, i nie musi to być placówka najbliższa – uznał sąd.

Jako prawną podstawę sąd wskazał art. 405 w związku z art. 410 kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu. Gmina uzyskała bezpodstawnie korzyść majątkową kosztem stowarzyszenia, które zastąpiło ją w realizacji ciążącego na niej obowiązku.

Sprawa trafiła do sądu II instancji wskutek apelacji gminy. Ten uznał, że na tle tej sprawy pojawiły się wątpliwości prawne, które musi wyjaśnić Sąd Najwyższy. W uzasadnieniu pytania prawnego przywołał m.in. argumenty za ograniczeniem obowiązku gminy do zapewniania dowozu (i opieki) do ośrodka najbliższego miejsca zamieszkania dziecka. Chodzi o obowiązek racjonalnego i oszczędnego gospodarowania środkami publicznymi, który nakładają na gminę ustawy o samorządzie gminnym i finansach publicznych.