Jak zwykle opinie swe opieram na wynikach badań Instytutu Rozwoju Gospodarczego (IRG) działającego w strukturze Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH. Instytut już od 1986 r. prowadzi badania, w których oceny formułowane przez przedsiębiorstwa w badaniach ankietowych są agregowane i analizowane. Każdy z ankietowanych przedsiębiorców ma oczywiście subiektywną opinię o stanie gospodarki, ale opinie zebrane z kilkuset firm można uogólnić i potraktować jako obiektywną ocenę wybranej branży, a także całej gospodarki.

Przedsiębiorcy oceniają między innymi zmiany w produkcji, zamówieniach, cenach, zatrudnieniu, sytuacji finansowej, oceniają ogólną sytuację polskiej gospodarki. Ankietowani odpowiadają na pytania wybierając jedną z trzech możliwych odpowiedzi: wzrost, spadek, bez zmian.

Ostatecznym celem badań jest wyznaczenie wartości barometru koniunktury na podstawie różnicy między odpowiedziami optymistycznymi a pesymistycznymi. Ankietowani odrębnie formułują swe opinie co do stanu obecnego i co do najbliższej przyszłości (prognoza lub oczekiwania zmiany stanu).

Czytelnikom „Rzeczpospolitej" należy się tu wyjaśnienie, że wzrost liczbowy wskaźników oznacza w tym przypadku malejący udział liczby pesymistów (rosnący udział optymistów) wśród ankietowanych przedsiębiorców. „Wzrost" nie oznacza więc zawsze, że przeciętnie rzecz biorąc „jest dobrze", ale że „wzrasta liczba optymistów". Nastroje i nastawienia przedsiębiorców są w mej opinii istotnym czynnikiem kształtowania koniunktury w długim okresie i dlatego tak ważne są badania prowadzone przez IRG.

Lepsze prognozy

Spadkowy trend wskaźnika koniunktury w przemyśle trwa już od początku roku 2011. W ostatnich miesiącach zaobserwować można jednak interesujące zmiany w opiniach przedsiębiorców. O ile w ostatnim kwartale minionego roku prognozy wielkości produkcji były znacząco bardziej pesymistyczne niż ocena wielkości produkcji, to w początku tego roku prognozy są znacząco mniej pesymistyczne niż ocena stanu bieżącego.

Warto też odnotować, że nadwyżka pesymistów nad optymistami, choć duża, to jest znacząco mniejsza niż na przełomie 2008/2009.

Interesujące jest to, że w opiniach dotyczących wielkości produkcji udział pesymistów jest w miarę stabilny (wynosił on od 42 proc. respondentów w styczniu 2010 r. do 55 proc. w czerwcu 2012, ale w ostatnich miesiącach wykazuje tendencję spadkowa do 43 proc. w końcu roku 2012), spadał udział optymistów (od ok. 35 proc. w początku 2010 do poniżej 20 proc. w końcu 2012), co oznaczało rosnący udział stwierdzających, że produkcja jest „bez zmian".

Ocena ogólnego stanu gospodarki pesymistyczna, ale stabilna, trwała przez cały rok 2010. Od końca 2010 r. nastroje w tym zakresie się pogarszają, ale są lepsze niż w rekordowo niskim początku 2009 i podobnie niskim roku 2001. Charakterystyczne jest przy tym to, że opinie dotyczące najbliższej przyszłości są bardziej optymistyczne niż ocena stanu bieżącego.

Jak zwykle interesujące jest zestawienie opinii o stanie gospodarki z opiniami o stanie finansów własnej firmy. Opinie ponad połowy ankietowanych przedsiębiorców dotyczące całości gospodarki w początku 2013 roku mówią o pogorszeniu się sytuacji i tylko kilka procent stwierdzało poprawę sytuacji.

Natomiast w przypadku opinii dotyczącej sytuacji finansowej firmy poprawę stwierdza ponad 10 proc., a pogorszenie ok. 30 proc. Tak więc, jak w poprzednich latach, przedsiębiorcy lepiej oceniają te procesy, na które mają bezpośredni wpływ.

Cykliczność

Kolejnym – istotnym w ocenie stanu gospodarki – aspektem ocenianym przez przedsiębiorców ankietowanych przez IRG są ceny. Warto odnotować, że zgodnie z opiniami ankietowanych przedsiębiorców zmiany cen wykazują w minionych kilkunastu latach około czteroletnią cykliczność.