Kierunek zielone miasta. Inwestorzy szansą dla metropolii

Miasta opracowują zielone strategie, budując nowe kompetencje w tym zakresie. Największe aglomeracje przecierają szlaki. Coraz częściej podejmowana jest współpraca z biznesem, którzy proponuje samorządowcom ciekawe rozwiązania. Każda ze stron ma ten sam cel – chce być bardziej zielona.

Miasta stanowią mniej niż 2 proc. powierzchni Ziemi, jednak – jak podaje ONZ – zużywają aż 78 proc. światowej energii i odpowiadają za ponad 60 proc. emisji gazów cieplarnianych. Dlatego poprawa sytuacji w dużych aglomeracjach jest niezwykle istotna z punktu widzenia środowiska, dostępności zasobów i jakości życia przyszłych pokoleń. Pewne jest, że rola miast i samorządów w walce ze zmianami klimatycznymi będzie coraz istotniejsza. Kluczowy będzie też dostęp do finansowania i wsparcie ze strony ekspertów oraz doradców. Ważnym elementem procesu jest również współpraca z biznesem realizującym inwestycje i wspierającym wysiłki miast w kierunku ograniczania emisji.

Duzi wytyczają szlaki

Największe aglomeracje poważnie podchodzą do wyzwań środowiskowych.

– Warszawa jest prekursorem zmian, jeśli chodzi o odpowiedzialność środowiskową. Dzieje się tak m.in. dlatego, że mamy świadomych mieszkańców, którzy oczekują od nas zielonych inwestycji. Ich głosy w ramach budżetów obywatelskich pokazują, co jest dla nich ważne – projekty zielone, ścieżki rowerowe, rozbetonowywanie przestrzeni i jej zazielenianie. My z tego wyciągamy wnioski. Do tego dochodzą działania związane z efektywnością energetyczną, termomodernizacją, własnymi źródłami OZE – mówi „Rz” Magdalena Młochowska, dyrektor, koordynatorka ds. zielonej Warszawy.

Dużo jest jeszcze do zrobienia, szczególnie w zakresie gospodarki wodnej i retencji. W najbliższych latach na to zagadnienie władze stolicy będą kłaść duży nacisk. W przypadku inwestycji poprawiających efektywność energetyczną mocnym argumentem są pieniądze. W wielu miastach wymienia się oświetlenie uliczne, stare lampy sodowe zastępowane są ledowymi. – Warszawa na modernizację oświetlenia na drogach wojewódzkich i powiatowych wydała ok. 32 mln zł, tymczasem oszczędności w skali roku wynoszą ponad 20 mln zł. Zwrot nakładów jest więc błyskawiczny. Podobnie jest w przypadku instalacji OZE, które wspierają ogrzewanie domów czy wody użytkowej. Tu również widać duże efekty finansowe. Trudniej jest w przypadku modernizacji budynków. W tym przypadku czas zwrotu z inwestycji jest dłuższy. Ale to również działania konieczne – mówi Młochowska.

Wciąż jeszcze są jednak w Polsce miejsca, gdzie beton i projekty twardej infrastruktury znaczą więcej niż zazielenione miejskie place, gdzie wciąż powstają wyspy ciepła. – Szczególnie w mniejszych jednostkach aglomeracyjnych powtarzane są błędy, które popełnialiśmy w przeszłości. To pokazuje, jak potrzebna jest dyskusja, promowanie dobrych przykładów – podkreśla Magdalena Młochowska.

Biznes i samorządy

Przedsiębiorcy mogą mieć duży wkład w zazielenianie metropolii i poprawę komfortu życia ich mieszkańców. Koordynatorka ds. zielonej Warszawy podkreśla, że polskie miasta dopiero uczą się współpracy z biznesem. – Nie jesteśmy krajem Europy Zachodniej, gdzie relacje między biznesem a administracją publiczną są wypracowywane od kilkudziesięciu lat. Zgłębiamy dopiero ten temat. Sporo jeszcze musimy się nauczyć w zakresie tworzenia skutecznych partnerstw – informuje.

W Warszawie prowadzone są tego typu inicjatywy. Jedną z nich jest „Partnerstwo dla klimatu”, które skupia firmy, organizacje pozarządowe i administrację publiczną. Podmioty te chcą razem coś zrobić dla efektywności energetycznej, dla klimatu, jakości powietrza. Wymieniają się dobrymi praktykami, realizują wspólne projekty. Uruchomiono też „Zielony fundusz”, w ramach którego partnerzy prywatni mogą wesprzeć finansowo stołeczne zielone inicjatywy. Dużo dzieje się po stronie samego biznesu, który zaczyna prowadzić działalność w sposób zrównoważony, co prowadzi do poprawy jakości powietrza, ograniczenia hałasu, redukcji emisji.

Samowystarczalne miasteczko

Przykładem owocnej współpracy biznesu i samorządu jest miasteczko Siewierz-Jeziorna, zlokalizowane na północnym skraju Metropolii Katowickiej. To pierwsze w Polsce rozwiązanie miejskie budowane według zasad zrównoważonego rozwoju. Pomysł narodził się w 2007 r., budowa pierwszych budynków ruszyła w 2013 r. Jest tam ok. 500 gotowych mieszkań i domów, powstaje kolejnych kilkaset.

W projekt zaangażował się E.ON Polska. Celem jest zapewnienie miasteczku samowystarczalności energetycznej przy jak najniższej emisji CO2. E.ON Polska opracował plan w tym zakresie. Uwzględnia on przestawienie się na technologie OZE i idee społeczności energetycznej. Ponad 70 proc. energii ma być wytwarzane lokalnie z różnych źródeł, w tym m.in. z fotowoltaiki, ale też z wykorzystaniem systemów odzyskiwania ciepła i zimna itp. Dostępność usług, zaopatrzenia, zachęcanie do rezygnacji z samochodów, rozwój infrastruktury, budowa żłobków, przedszkoli, szkoły, zachęcanie do inwestycji małego i średniego biznesu na terenie miasteczka w celu stworzenia nowych miejsc pracy, wszystko to ma prowadzić do obniżania śladu węglowego.

Mniejsi też chcą być eko

Zielone strategie nie są tylko domeną dużych aglomeracji. Także mniejsze dążą do ograniczania emisji. Wyzwaniem może być finansowanie takich inicjatyw. Ale i tu znajdywane są rozwiązania. Jednym z nich jest partnerstwo publiczno-prywatne (PPP).

Z takiego rozwiązania skorzystał między innymi Płock. Miasto kilka lat temu podjęło tego typu współpracę z Siemensem. W Płocku jest 80 obiektów użyteczności publicznej. W 2016 r. przeprowadzono pierwszą modernizację energetyczną 23 budynków. Siemens pokrył całość nakładów inwestycyjnych. Należności etapami spłacane są przez podmiot publiczny (opłaty rozłożone są do 2033 r.). Dziś oszczędności, jakie przyniosła ta współpraca, pozwalają nie tylko regulować zadłużenie wobec partnera, ale też odkładać dodatkowo środki na kolejne modernizacje. To dowód na to, że inwestycje są zwyczajnie opłacalne, na wielu poziomach – od oszczędności finansowych, które ostatecznie się pojawią, poprzez czystsze powietrze i komfort życia mieszkańców.

Bez problemu z finansowaniem

Zielone projekty są też w centrum zainteresowania instytucji finansowych, które również – podobnie jak inne firmy – kładą duży nacisk na realizację strategii ESG. Dlatego banki chętnie udzielają finansowania na budowę elektrowni słonecznych i wiatrowych oraz na inne ekologiczne inwestycje. Na przykład w obszarze transportu.

Przykładem może być choćby PKO BP, którego zaangażowanie w finansowanie transportu publicznego w Polsce przekroczyło jesienią zeszłego roku 2 mld zł. W przypadku Banku Pekao z kolei już latem 2023 r. było to 3,5 mld zł. Banki finansują projekty takie jak budowa linii tramwajowych, kolejowych czy zakup zeroemisyjnych autobusów. Przy czym współpraca banków z samorządami nie ogranicza się tylko do obsługi transakcji. Banki wspierają władze lokalne, oferując również usługi doradcze, dzięki którym samorządy mogą dobrać optymalną strukturę finansowania, a także model realizacji inwestycji.

Zielone idee firm

Wśród firm, które dbają o jakość powietrza w miastach, znalazł się InPost. Spółka rozwija partnerski program InPost Green City, zainaugurowany w 2021 r. Pierwszym miastem, które przystąpiło do programu, była Łódź. Dziś firma współpracuje z ponad 50 samorządami. Inwestycje spółki są dostosowane do potrzeb mieszkańców, realizowane są programy edukacyjne.

Ważnym punktem strategii zielonych miast są paczkomaty. To najbardziej ekologiczna forma dostaw towarów do klientów. Wokół maszyn, które odciążają tradycyjny system kurierski, we współpracy z samorządami kładziona jest antysmogowa kostka brukowa, stawiane są stojaki na rowery. Paczkomaty wyposażane są w czujniki powietrza, które mierzą jego jakość. Dostawy przesyłek realizowane są w coraz większym stopniu autami elektrycznymi. Pierwszy taki samochód pojawił się w firmie pięć lat temu, w tym roku będzie ich już tysiąc. Ale do tego dochodzi szereg innych czynników, jak dokładanie starań, by jak najrozsądniej planować logistykę i optymalizować trasy kurierów.

InPost podejmuje też liczne inicjatywy edukacyjne. Spółka stara się angażować lokalne społeczności w upowszechnianie tematów związanych z ekologią, budować poczucie sprawczości, odpowiedzialności za najbliższe otoczenie, organizuje akcje sadzenia drzew w miastach wspólnie z ich mieszkańcami. Funduje też stypendia dla studentów, którzy wykazują zainteresowanie zrównoważonym rozwojem, ochroną środowiska, nowoczesnymi miastami. Takie działania biznesu wpisują się w strategie zielonych miast i dają szansę na trwałą zmianę wizerunku polskich aglomeracji.

Opinia partnera Cyklu „Rzeczpospolita”

Ariel Wojciechowski, ekspert ds. relacji partnerskich i programu InPost Green City:

Idea zielonych miast jest coraz mocniej widoczna nie tylko w miejskich strategiach czy wypowiedziach samorządowców, ale przede wszystkim w realnych działaniach w przestrzeniach miejskich. Co ważne, do działań inwestycyjnych dołączane są również działania edukacyjne, dzięki czemu zwiększa się także poziom świadomości mieszkańców. Wart podkreślenia jest fakt, że miasta do tych działań

(jak np. sadzenie drzew czy roślin czy warsztaty edukacyjne) coraz częściej angażują lokalne społeczności, co sprawia, że mieszkańcy stają się aktywnym uczestnikiem tych pozytywnych zmian, a nie tylko ich biernym obserwatorem.

Realizowany od 2021 r. Program InPost Green City jest właśnie odpowiedzią InPostu na rosnące potrzeby miast i ich mieszkańców oraz zwiększającą się świadomość dotyczącą pozytywnego wpływu zieleni m.in. na klimat czy zdrowie fizyczne i psychiczne.