NSA: komornikiem można być także po 65 roku życia

Sprawa dotyczyła odwołania Tadeusza K. (imię fikcyjne) ze stanowiska komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. W uzasadnieniu decyzji Minister Sprawiedliwości wyjaśnił, że komornik ukończył 65 lat, zgodnie zaś z ustawą o komornikach sądowych (art. 19 ust. 1 pkt 2) Minister Sprawiedliwości z urzędu odwołuje, w drodze decyzji, komornika z zajmowanego stanowiska, jeżeli komornik ukończył 65 rok życia.

Tadeusz K. zaskarżył decyzję do sądu administracyjnego. Wskazał, że jeżeli w pracy komornika nie odnotowano przypadków istotnych uchybień, np. w postaci nieprawidłowego przeprowadzania egzekucji - to automatyczne wygaszenie jego uprawnień zawodowych należy ocenić jako ingerencję niezgodną z zasadą proporcjonalności, a idąc dalej należy ją z całą stanowczością ocenić jako dyskryminującą. Jeśli dany komornik ma pozytywną opinię potwierdzoną przez dany organ do wykonywania zawodu, to nie powinien być z niego usuwany. Natomiast Minister Sprawiedliwości w żaden sposób nie uzasadnił swojej decyzji, a jedynie powołał się na przepis z ustawy o komornikach.

Podniósł przy tym, że pełni funkcję komornika od 1993 roku. Przez cały okres wykonywania swojej pracy nie był karany dyscyplinarnie, a dokonywane kontrole w kancelarii kończyły się wynikiem pozytywnym. Co więcej, prowadzi kancelarię z wpływem ok. 1000 spraw rocznie, przy czym nie prowadzi spraw spoza wyznaczonego rewiru. Dodał, iż jako funkcjonariusz publiczny działający przy Sądzie Rejonowym w L. wykonywał powierzone mu zadania w sposób rzetelny, bez zastrzeżeń ze strony osób nadzorujących pracę komornika.

Stan fizyczny komornika

W odpowiedzi na skargę Minister wyjaśnił, że odwołanie komornika z przyczyny wskazanej w art. 19 ust. 1 pkt 2 u.k.s. jest obligatoryjne. Ukończenie 65 lat dotyczy kobiet jak i mężczyzn i jest terminem prawa materialnego, co oznacza, że upływ tego terminu wywołuje skutek prawny w postaci wygaśnięcia praw lub obowiązków o charakterze materialnym. Nie ma więc możliwości przedłużenia zatrudnienia komornika.

Według organu wbrew twierdzeniom zawartym w skardze, przepis art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o komornikach nie stoi w sprzeczności z przepisami Konstytucji RP oraz przepisami unijnymi, a ponadto nie jest dyskryminujący. Jak wyjaśnił ustawa o komornikach sądowych w sposób jasny określa reguły dostępu do zawodu komornika sądowego, jak i przesłanki odwołania z tego stanowiska. Odwołanie komornika ze względu na wiek nie stanowi novum w polskim systemie prawnym i jest powtórzeniem treści przepisu art. 15a ust. 1 pkt 3 ustawy 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, z tą różnicą, że granica wieku zakończenia pełnienia służby przez komornika została obniżona o 5 lat (z 70 lat na 65 lat). Jak wyjaśniono dalej, ustawodawca, obniżając granicę wiekową odwołania komornika z zajmowanego stanowiska, zrezygnował przy tym z wprowadzenia rozwiązań pozwalających w niektórych sytuacjach na wydłużenie okresu służby, jak to ma miejsce w przypadku sędziów, z uwagi na specyfikę wykonywania zawodu komornika sądowego.

Minister zwrócił uwagę, że charakter pełnionej służby przez komornika, który mieści się w katalogu zawodów prawniczych, różni się dość istotnie od zawodu sędziego. W przeciwieństwie do sędziów, od komorników wymaga się nie tylko pracy biurowej, lecz także podejmowania licznych czynności w terenie, nierzadko poza normalnymi godzinami czasu pracy. Nie bez znaczenia zatem jest stan fizyczny komornika w odniesieniu do warunków oraz ryzyka związanego z osobistym wykonywaniem tego typu czynności. Zawód komornika sądowego wymaga, poza wysokimi kwalifikacjami prawniczymi, również szczególnej dobrej kondycji fizycznej i odporności psychofizycznej, która z wiekiem systematycznie się obniża. Niewątpliwie zatem, osiągnięcie wieku 65 lat, utrudni sprostanie przewidzianym ustawowo obowiązkom, przez co wpłynie to negatywnie na prawidłowy przebieg postępowania egzekucyjnego – przekonywał Minister Sprawiedliwości.

Jego zdaniem, racjonalny ustawodawca miał prawo przyjąć, że osoba, która ukończyła 65 rok życia - pomimo dobrego stanu zdrowia - nie powinna wykonywać już zawodu komornika sądowego. Taka granica wieku jest właściwa, gdyż z jednej strony gwarantuje, że służbę tę pełnią osoby w pełni sprawne, a z drugiej strony powoduje, że do środowiska komorników sądowych mają dostęp młodzi, coraz lepiej wykształceni ludzie.

Szybkość ani sprawność postępowania nie jest warunkowana wiekiem

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił skargę i uchylił decyzję o odwołaniu komornika.

Według WSA arbitralną jest ocena, iż wiek 65 lat jest wystarczająco zaawansowany, by stanowić górną granicę wieku dla wykonywania działalności zawodowej komornika, biorąc pod uwagę, że komornicy dysponują zespołem środków osobowych (asesorzy, aplikanci) i rzeczowych (kancelaria komornicza) służących wykonywaniu przypisanych im zadań, wykonują czynności egzekucyjne na własny rachunek, działają na zasadach samofinansowania, na własne ryzyko i ponoszą odpowiedzialność osobistą za prowadzoną działalność.

Co więcej, zdaniem WSA samo osiągnięcie wieku emerytalnego nie może uzasadniać odwołania, gdyż ani szybkość ani sprawność postępowania nie jest warunkowana wiekiem, lecz charakterem i celem czynności egzekucyjnych. - Żadna z czynności egzekucyjnych nie wymaga od nich szczególnej sprawności fizycznej, która wyróżniałaby ich na tle innych zawodów prawniczych – zaznaczono.

WSA wskazał jednocześnie, że arbitralne odwołanie komornika sądowego z chwilą ukończenia 65 roku życia skutkuje tym, iż osoby wykonujące działalność zawodową jako komornicy i mający status funkcjonariuszy publicznych są traktowane mniej korzystnie niż inne osoby wykonujące prawniczą działalność zawodową i również mające status funkcjonariuszy publicznych lub zawodu zaufania publicznego, w szczególności notariusze (nie można pominąć regulacji dotyczących przechodzenia w stan spoczynku sędziów i prokuratorów).