Rzecznik Praw Obywatelskich już wcześniej zwracał uwagę GUS na te kwestie. W odpowiedzi z 5 maja 2021 r. prezes GUS Dominik Rozkrut rozwiał wątpliwości co do sposobu wypełniania formularza przez osoby pozostające w jednopłciowych związkach małżeńskich zawartych za granicą. Mogą one - bez narażenia się na odpowiedzialność karną – zaznaczyć w formularzu spisowym opcję "żonaty/zamężna" w pytaniu o stan cywilny.
Nadal są jednak wątpliwości w sprawie osób transpłciowych oraz osób niebinarnych. Z odpowiedzi Prezesa GUS wynika jedynie, że „w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań nie jest badany temat dotyczący tożsamości płciowej", oraz że w celu ujednolicenia przekazywanych danych przewiduje się dwie opcje „mężczyzna"/"kobieta" i nie dopuszcza się "danych nieustalonych".
- Tożsamość płciowa człowieka to jego identyfikacja i przynależność do danej płci. Trudno więc zgodzić się ze stwierdzeniem, że w spisie, w którym płeć jest jedną z podstawowych danych, nie jest badana tożsamość płciowa. Zasada trafności danych wymaga, by możliwe do zaznaczenia opcje płci odpowiadały stanowi faktycznemu - uważa RPO.
Zdaniem Rzecznika, organy państwa powinny w jak największym zakresie umożliwiać osobom z potwierdzoną tożsamością transpłciową życie w zgodzie ze swoją płcią – także przed sądowym ustaleniem płci. Jest to powinność wynikająca z konstytucyjnego obowiązku poszanowania życia prywatnego każdej jednostki, określonego w art. 47 Konstytucji.
Rzecznik twierdzi, że należałoby wprowadzić taką modyfikację formularza spisowego, aby podczas jego wypełniania możliwe było wskazanie innej płci niż ta zakodowana w nr PESEL, (np. poprzez możliwość zaznaczenia opcji „inna"). Ma jednak świadomość, że Narodowy Spis Powszechny 2021 jest już mocno zaawansowany i takie zmiany mogą okazać się trudne do wprowadzenia. Ponieważ jednak za udzielenie nieprawdziwych informacji w formularzu grozi odpowiedzialność karna, osoby transpłciowe i niebinarne powinny jego zdaniem dostać jednoznaczną interpretację tego, w jaki sposób powinny wypełnić formularz.
