Wybory na Litwie: Litwini i Polacy w Rzeszy

Robert Mickiewicz z Rzeszy pod Wilnem

W niedzielnych wyborach do litewskiego Sejmu głosowali mieszkańcy trzech Rzesz. – Duża Rzesza, Mała Rzesza i po prostu Rzesza. Skąd pod Wilnem wzięły się Rzesze? Dobrze tego już nikt nie wie. Jedno jest pewne, że wszystkie nasze Rzesze nie mają nic wspólnego z Trzecią Rzeszą Niemiecką – mówi nam Renata Roubo-Gaidys z komisji wyborczej w Dużej Rzeszy.

Jedna z wersji głosi, że jeszcze za czasów Aleksandra Jagiellończyka ten dawny folwark zamieszkiwała jak na ówczesne warunki „rzesza ludzi". Dziś w położonej 12 kilometrów od Wilna gminie rzeszańskiej mieszka około 6 tys. ludzi. Prawie 60 proc. to Litwini, 30 proc. Polacy i nieco ponad 6 proc. to Rosjanie. Ale jeszcze niedawno skład narodowościowy wyglądał zupełnie inaczej.

– Nawet 30–40 lat temu było tu zaledwie kilkanaście litewskich domów, a reszta to prawie sami Polacy. Przed wojną to było polsko-żydowskie miasteczko. Ale Żydów wymordowano. Litwini i Rosjanie zaczęli tu pojawiać się po założeniu sowchozu. Ale nie było ich aż tak dużo. Wszystko zaczęło się zmieniać w latach 90. po odzyskaniu niepodległości – opowiada starsze małżeństwo Józef i Leokadia. Są mieszkańcami Rzeszy z dziada pradziada.

Ruchomość

– U was w Polsce, jak i na całym świecie ziemia to nieruchomość, a na Litwie w latach 90. ziemia była majątkiem ruchomym. Wówczas przyjęto ustawę o zwrocie ziemi. Państwo obiecało zwrócić dawnym właścicielom to, co zabrali Sowieci. Cieszyliśmy się, że otrzymamy te odebrane naszym rodzinom 11 ha. Ale za Vytautasa Landsbergisa [pierwszego przywódcy niepodległej Litwy, lider partii konserwatywnej - red.] przyjęto ustawę, że ziemię można przenosić. I zaczęły się istne cuda. Kilkadziesiąt arów, powiedzmy spod Olity, zamieniało się na kilkadziesiąt arów pod Wilnem. Różnica w cenie ziemi dochodziła nawet do kilkudziesięciu razy – wylewa gorzkie żale pan Józef.

Jak zaraz dodaje małżonka – naszym ludziom mówiono, że mają źle skompletowane dokumenty po dziadkach, więc ziemi nie zwracali, a sami nasze parcele czasem warte nawet setki tysięcy euro oddawali tym, co przenosili z głębi Litwy.

Pytam, co zwrócono Polakom? „Okruchy z pańskiego stołu". Na pytanie, na kogo oddali swoje głosy. Bez namysłu wyznają – „my zawsze głosujemy na Akcję Wyborczą Polaków na Litwie. To przecież jest oczywiste. Jak my możemy głosować na Litwinów?".

Litewska elita

Przenoszenie ziemi zmieniło nie tylko skład narodowościowy. Z sowchozowego osiedla część Rzeszy zamieniła się w osiedle willowe. „Ale pan nie widział jeszcze, co zbudowano pod lasem. Tam to dopiero! To nawet nie wille. Prawdziwe zamki z wieżami. W Rzeszy mieszka teraz litewska elita" – z pewną dumą mówi pan Henryk.

Głosował również na AWPL, ale jak mówi: – My żyjemy z Litwinami zgodnie. Może wielkich przyjaźni nie ma, ale i do kłótni powodów z sąsiadami Litwinami nie mamy. Oni normalni ludzie.

Czy zazdrości Litwinom? – Tu się zebrała elita z całej Litwy. Ja jestem kierowcą i jeżdżę po Litwie i widzę, jak tam zwykli ludzie żyją. Bieda jeszcze większa niż na Wileńszczyźnie. Okna domów deskami pozabijane, a sami do Anglii i Irlandii powyjeżdżali, bo w swoich wsiach i miasteczkach pracy nie mają. Myślę, że bogatych Polaków na Litwie też jest niemało. Może nawet taki sam procent, co i bogatych Litwinów. Po prostu nas jest znacznie mniej. Dlatego i naszych bogaczy mniej widać – tłumaczy pan Henryk.

Prawdziwa Europa

Akurat w Rzeszy bogatych Polaków widać. Jak tłumaczy nasz rozmówca – „trochę tej ziemi po dziadkach i ojcach odzyskali. Byłym pracownikom sowchozu, w tym Polakom też, dawali działki. Część tej ojcowizny nasi sprzedali. Nie posądzam. Żyjemy jeden raz. Zobaczyć, jak teraz wygląda stara część Rzeszy, gdzie mieszkają przeważnie Polacy. Odnowione elewacje domów, ładne, kolorowe dachy, kostką wybrukowane podwórka. A jakie remonty w środku porobiono. Prawdziwa Europa. Na parkingu pod kościołem podczas polskiej mszy samochody to chyba nie gorsze niżeli te, co podczas litewskiej mszy stoją".