Spadek: w testamencie zapiszesz pieniądze ?lub dom – do wyboru

Sąd Najwyższy podjął w czwartek precedensową uchwałę. Rozszerza ona swobodę sporządzania testamentów, decydowania o losie konkretnych składników majątku.

Co dla córki

Sprawa dotyczyła testamentu sporządzonego własnoręcznie przez Augustyna C. Do całości spadku powołał on syna, a córce zapisał: „wartość lokalu mieszkalnego lub lokal przy ul. B.".

Według córki ten zapis dawał jej prawo nieruchomości przy ul. B. lub jej równowartości. Wybrała pieniądze i zażądała 550 tys. zł. Brat zgodził się zapłacić 300 tys. zł. Inaczej bowiem zinterpretował zapis. Uznał, że ojciec zapisał jej równowartość mieszkania przy ul. N., w którym za życia mieszkał, bądź budynek przy ul. B., i to on wybiera, co przekaże. Sąd Okręgowy podzielił jego stanowisko, ale zapis córki wycenił na 520 tys. zł i tyle jej zasądził.

Sprawa trafiła do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku. Ten powziął wątpliwość i zapytał SN, czy w ogóle taki alternatywny zapis jest ważny. Chodzi o to, że w zapisie testamentowym spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do spełnienia określonego świadczenia na rzecz oznaczonej osoby. Art. 968 kodeksu cywilnego nie mówi nic o alternatywnym wskazaniu przedmiotu, nie ma też orzecznictwa na ten temat.

SA zaznaczył, że większość autorów komentarzy uważa, iż testament musi jednoznacznie wskazywać przedmiot zapisu, inaczej jest nieważny. Tego stanowiska bronił też pełnomocnik syna, mecenas Marcin Onyszkiewicz-Jacyna.

Wolność testamentów

Pełnomocnik powódki mecenas Monika Młynarska apelowała o priorytet dla wolności rozporządzania spadkiem. Wskazywała, że nie ma żadnych przeszkód, aby brat zapis siostrze wydał.

SN przychylił się do tego stanowiska. Uznał za ważny zapis (art. 968 k.c.), w którym przedmiot świadczenia został określony alternatywnie. Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski podkreślił, że taka uchwała nie pozostawia wątpliwości. To jednak pokaże praktyka.

Zdaniem prof. Jacka Góreckiego z Uniwersytetu Śląskiego, to trafna i cenna uchwała. – Zwiększa ona swobodę spadkodawców w sporządzaniu testamentów, a można było ją wywieść z ogólnych zasad k.c. – podkreśla.

Pozostaje pytanie, kto ma decydować o wyborze jednego z alternatywnych świadczeń. – To też rozstrzygają ogólne przepisy k.c. Art. 365 stanowi, że w sytuacji kiedy dłużnik może spłacić dług, spełniając jedno z kilku świadczeń, wybór należy do dłużnika, chyba że z czynności prawnej, w tym wypadku testamentu, wynika co innego, np. spadkodawca przyzna wybór zapisobiercy – wyjaśnia Górecki.

Uchwała SN dotyczy tysięcy osób. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że tylko w zeszłym roku notariusze spisali 114,7 tys. testamentów. Wiele osób sporządza jednak też inne testamenty, np. własnoręczne.

Sygnatura akt III CZP 70/14

Opinia dla „Rz"