Darowizny od najbliższej rodziny mogą być wolne od podatku

Od kilku lat przepływ majątku w kręgu najbliżej spokrewnionych osób – co do zasady – jest poza zasięgiem fiskusa. To efekt wprowadzenia zwolnienia dla tzw. zerowej grupy podatkowej. Ustawodawca postanowił, że nabycie majątku przez ściśle określone osoby, bez względu na wartość, jest zwolnione z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

To jedno z najkorzystniejszych rozwiązań podatkowych dla zwykłych Polaków. Spory z fiskusem dowodzą jednak, że nadal sprawia ono sporo problemów. Przed rozporządzeniem majątkiem warto zatem sprawdzić, kiedy i kto nie musi płacić daniny.

O tym, jaki będzie zakres opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, decyduje stopień pokrewieństwa. Ustawodawca podzielił podatników na trzy podstawowe grupy podatkowe plus grupę zerową, dla której przewidziano pełne zwolnienie. Do tej najbardziej uprzywilejowanej grupy zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie itd.), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Przepływ majątku między nimi, tj. nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych, podlega nielimitowanemu zwolnieniu z podatku od spadków i darowizn.

Termin plus konto

Obdarowany czy spadkobierca z zerowej grupy nie zapłaci podatku, jeśli zgłosi nabycie w odpowiednim terminie, a darowizna pieniędzy zostanie mu przekazana w odpowiedni sposób.

Podstawowym warunkiem skorzystania z nielimitowanej preferencji jest zgłoszenie nabycia fiskusowi w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Ustawodawca określił, kiedy on powstaje. Do zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych służy specjalny formularz SD-Z2.

Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn przy nabyciu w drodze darowizny obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego. W praktyce jednak dla darowizn potwierdzonych notarialnie zgłoszenie nie będzie w ogóle konieczne. Wynika to z samej ustawy podatkowej. Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje bowiem przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron, np. darczyńcy.

O formalnym zgłoszeniu nie mogą za to zapominać osoby, które nie pofatygowały się do notariusza. Tu wyjątku nie ma, a sześciomiesięczny termin jest materialny, czyli nie można go przywrócić. Spóźnienie choćby jednodniowe, nawet z najbardziej poważnej losowej przyczyny, przekreśli bezpowrotnie prawo do nielimitowanego zwolnienia.

W razie zawarcia umowy darowizny bez zachowania formy aktu notarialnego obowiązek podatkowy powstaje z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Warto o tym pamiętać, bo od tego momentu będzie też liczony sześciomiesięczny termin na zgłoszenie nabycia fiskusowi. To bardzo dużo czasu, ale nie warto ryzykować i czekać do ostatniej chwili. Gdyby bowiem fiskus liczył sześć miesięcy od innego momentu, to złożenie formularza z dużym zapasem pozwoli uratować przywilej, nawet jeśli finalnie okaże się, że to on ma rację.

Z konta na konto

Przy darowiźnie pieniędzy jest jeszcze haczyk. Nie mogą trafić bezpośrednio do rąk obdarowanego. Warunkiem zwolnienia jest udokumentowanie otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym. Ten sam warunek dotyczy nabycia tytułem polecenia darczyńcy.

Ustawodawca nie zapomniał też o sytuacjach gdy podatnik z opóźnieniem dowiedział się, że został obdarowany. Jeżeli ktoś nie wiedział o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych do upływu terminów podstawowych, zachowa zwolnienie, gdy zgłosi nabycie nie później niż w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu. Musi jednak uprawdopodobnić fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. Niedotrzymanie terminu na powiadomienie fiskusa, czyli złożenie formularza SD-Z2 i nieprzekazanie darowizn pieniężnych niepotwierdzonych u notariusza na konto, spowoduje, że podatnik będzie musiał się opodatkować na zasadach określonych dla osób zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej.

Jest to równoznaczne z utratą nielimitowanego zwolnienia. W takiej sytuacji darowizna będzie podlegać opodatkowaniu powyżej limitu 9637 zł czystej wartości liczonego od jednej osoby zgodnie ze skalą przewidzianą dla podatku od spadków i darowizn. Limit odnosi się do jednej osoby i okresu pięciu lat.

Regulacje dotyczące limitu wyłączenia z opodatkowania dla pierwszej grupy podatkowej są skorelowane z rozwiązaniem dla zerowej grupy. Ma to związek z tym, że obie grupy w dużej mierze się pokrywają. Dla zerowej grupy ma to ten skutek, że obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w ciągu pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do ostatnio nabytych, nie przekracza 9637 zł. Inaczej mówiąc, darowizny do tej kwoty będą obojętne fiskusowi i nie trzeba ich nawet zgłaszać. Dopiero po przekroczeniu tego pułapu osoby z zerowej grupy dla skorzystania ze zwolnienia bez limitu muszą złożyć formularz. Wyjątkiem będą tylko te darowizny, które zostały potwierdzone w formie aktu notarialnego. Ich zgłoszenie nie jest w ogóle wymagane dla uzyskania nielimitowanej korzyści.

Danina a pokrewieństwo

I grupa podatkowa to małżonek, zstępni (dzieci, wnuki itd.), wstępni (rodzice, dziadkowie itd.), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie;

II grupa podatkowa to zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec), rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;

III grupa podatkowa to inni nabywcy, m.in. osoby zupełnie niespokrewnione.

UWAGA! Za rodziców uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

Limity wyłączone z opodatkowania

- Podatek od spadków i darowizn oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku według skali. Kwoty wolne od podatku dotyczące nabycia od jednej osoby to: