Sprzedaż wozu strażackiego przez gminę - co z VAT

- Czy gmina zbywając swój 20-letni wóz strażacki, służący wyłącznie jej celom statutowym, tj. bezpieczeństwa przeciwpożarowego, może potraktować jego sprzedaż jako wyłączoną z VAT, czyli niepodlegającą podatkowi VAT? Czy może zbyć ten używany wóz strażacki wyłącznie na postawie umowy i bez wystawiania jakiejkolwiek faktury VAT?

Odpłatna dostawa towarów (w tym: sprzedaż rzeczy używanych), co do zasady, podlega opodatkowaniu VAT. Jednakże opodatkowanie ma miejsce wyłącznie wtedy, gdy dostawa tych rzeczy dokonana jest przez podatnika VAT wykonującego działalność gospodarczą, tj. działającego w charakterze przedsiębiorcy.

Jeżeli sprzedawana przez gminę rzecz zostanie nabyta przez ten podmiot na potrzeby jego działalności statutowej, to w konsekwencji tego, sprzedaż tej rzeczy – wykorzystywanej wyłącznie do wykonywania działalności publicznoprawnej – pozostaje poza zakresem VAT, czyli nie podlega opodatkowaniu VAT.

Gmina sprzedając określoną rzecz i podpisując umowę sprzedaży tej rzeczy, często nie dokonuje tego w ramach działalności gospodarczej. Sam fakt zawarcia umowy nie może być tego przejawem. Najistotniejsze w tym przypadku są okoliczności zakupu tej rzeczy oraz jej przeznaczenie. Zawieranie umów cywilnoprawnych i prowadzenie działalności gospodarczej nie są bowiem pojęciami tożsamymi.

Jeśli sprzedawana rzecz (towar, dobro) stanowi niewątpliwie majątek gminy niezbędny do realizacji jej konkretnych zadań wynikających z określonych przepisów (np. ustawy o samorządzie gminnym), bez posiadania których podmiot ten nie mógłby realizować swoich zadań, to taka sprzedaż nie podlega VAT.

Zawieranie przez organ władzy publicznej umów cywilnoprawnych dotyczących sprzedaży rzeczy wykorzystywanych wyłącznie w działalności statutowej tego organu, nie świadczy o prowadzeniu przez ten organ działalności gospodarczej. Stąd też ich sprzedaż, na podstawie umowy sprzedaży, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, czyli jest z niego wyłączona. Tak uznał NSA w wyroku z 25 stycznia 2018r. (I FSK 483/16), a także WSA w Gdańsku w wyroku (I SA/Gd 338/15).

Z kolei NSA skierował do Trybunału Sprawiedliwości UE zapytanie, w którym poddał w wątpliwość założenie, że jeśli podmiot prawa publicznego dokonuje odpłatnych czynności na podstawie umów cywilnoprawnych, to każdorazowo działa w warunkach działalności gospodarczej. W swoim postanowieniu z 20 marca 2014r. w sprawie C-72/13 Trybunał Sprawiedliwości przedstawił sposób postępowania przy identyfikowaniu charakteru czynności prawnych podejmowanych przez podatnika VAT będącego podmiotem prawa publicznego. A mianowicie: czy są to czynności o charakterze gospodarczym i tym samym opodatkowane VAT, czy czynności statutowe wyłączone z VAT.

Trybunał Sprawiedliwości stwierdził zatem, że przy rozstrzyganiu dylematu: czy dana sprzedaż rzeczy stanowi działalność gospodarczą podmiotu publicznego, czy jednak jego czynność statutową, w ogóle nie jest istotna jej forma, np. forma umowy cywilnoprawnej lecz inne czynniki, np. okoliczności zakupu tej rzeczy. Kryterium odróżnienia czynności statutowych dokonywanych przez podmiot publiczny od jego czynności dokonywanych w ramach działalności gospodarczej, nie może zatem stanowić forma prawna w jakiej dokonywane są te czynności.

Już 12 grudnia 2014r. NSA w wyroku (I FSK 1879/13) stwierdził, iż: wykonanie umowy cywilnoprawnej, której stroną jest organ władzy publicznej, może w ogóle nie mieć związku z aktywnością gospodarczą jednostki samorządu terytorialnego i nie zawsze musi prowadzić do zakłóceń konkurencji. Nawiązanie stosunku cywilnoprawnego może bowiem stanowić dopuszczalny sposób realizacji zadań publicznych, nałożonych na gminę odrębnymi przepisami prawa. Częstokroć czynność taka, mimo cywilnoprawnej jej formy, nie ma związku z działalnością gospodarczą, gdyż wpisuje się w publicznoprawną aktywność gminy, jako organu władzy publicznej, stanowiąc w ten sposób środek do realizacji obligatoryjnych zadań publicznych.

Jeśli zatem nabywając dane rzeczy organ nie działa w charakterze podatnika, gdyż nabycia te nie są dokonywane na potrzeby jego działalności gospodarczej tylko statutowej, to nawet dokonując ich sprzedaży na podstawie umów cywilnoprawnych, nadal nie działa w charakterze podatnika VAT. W konsekwencji, sprzedaży tej nie należy traktować w kategorii działalności gospodarczej, objętej podatkiem VAT.

Należy tu zauważyć, iż niejednokrotnie już w orzecznictwie unijnym podkreślano, że przymiot podatnika jest decydujący i jego posiadanie ocenia się w chwili nabycia danego dobra przez ten podmiot (wyrok C-278/02, C-153/11).