Uczelnie wyższe to podmioty działające bardzo specyficznie. Wyróżnia je autonomia zagwarantowana Konstytucją oraz ustawą z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 2183). Swoista działalność uczelni wymaga też indywidualnych przepisów szczególnych w postaci odrębnego ustawodawstwa dla tego typu działalności.
Podstawą pensje osobowe
Również odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (zfśs) ustala się inaczej niż w innych podmiotach. Art. 157 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym przewiduje, że dla pracowników uczelni publicznych tworzy się odpis na zfśs w wysokości 6,5 proc. planowanych przez uczelnię rocznych wynagrodzeń osobowych. Nie ma zatem znaczenia liczba pracowników. Podstawą naliczeń jest wysokość wynagrodzeń osobowych. Jedynie odpis na emerytowanego pracownika uczelni zależy od liczby byłych pracowników. Ustala się go w przeliczeniu na jednego emeryta jako 10 proc. rocznej sumy najniższej emerytury lub renty z roku poprzedniego.
Ustawa z 8 grudnia 2017 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2018 r. (DzU z 2017 r., poz. 2371) określa reguły dotyczące prawidłowej realizacji ustawy budżetowej na ten rok, dostosowując regulacje prawne z wybranych ustaw do wydatków ujętych w ustawie budżetowej. Zgodnie z art. 4 ustawy, w 2018 r. odpis na zfśs, o którym mowa w art. 157 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym, tworzy się w wysokości nie większej niż 6,5 proc. planowanych przez uczelnię rocznych wynagrodzeń osobowych w 2013 r. Może to też wynikać z faktu, iż w latach 2013 - 2015 szkolnictwo wyższe było objęte akcją zwiększania wynagrodzeń pracowników. Gdyby nie ustalono limitu odpisu na zfśs w wysokości odpisu na poziomie z 2013 r., rósłby on szybko wraz z podwyżkami płac.
Regulacja w dwóch aktach
Prawo o szkolnictwie wyższym mówi o odpisie na zfśs w wysokości 6,5 proc. Natomiast ustawa okołobudżetowa z 8 grudnia 2017 r. posługuje się pojęciem „nie więcej niż" 6,5 proc. W związku z tym rodzi się wątpliwość, czy uczelnia może obniżyć odpis na zfśs do wysokości odpisu ustalonego na zasadach określonych w ustawie z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 2191), traktując przepis ustawy okołobudżetowej jako szczególny w stosunku do ogólnych unormowań z Prawa o szkolnictwie wyższym.
Podobny problem miał miejsce w ubiegłym roku. W tej sprawie Redakcja wystąpiła do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Z odpowiedzi wynika, że podstawa naliczania odpisów na zfśs została zamrożona na poziomie z 2013 r. i odpis należy ustalić w wysokości 6,5 proc. planowanych wynagrodzeń (co dotyczy także odpisu na 2018 r.). Natomiast ustawa okołobudżetowa gwarantuje, że odpis nie może być niższy niż ten wynikający z ustawy o zfśs.
