Barbara Piwnik: Niedopuszczalne nadużywanie wyłączenia sędziego

Pani sędzio, ile razy w swojej karierze złożyła pani wniosek o wyłączenie z prowadzenia sprawy, którą pani wylosowała?

Na palcach jednej ręki mogłabym zliczyć takie przypadki.  Oczywiście zdarzało się, że składałam wniosek o wyłączenie, ale to działo się bardzo rzadko, przez tych 40 lat. Zdarzały się też przypadki, że podsądny uprawniony do złożenia takiego wniosku, składał go.  

Dużo było tych wniosków z pani strony i ze strony stron w procesie, który pani prowadziła?

Nie jestem w stanie powiedzieć, ile dokładnie takich wniosków było. Wiem, że były to jednostkowe przypadki. Przykład? W pisemnych motywach wyroku oceniłam świadka jako zawodowego, notorycznego przestępcę i oszusta. Jakiś czas później wylosowałam sprawę, gdzie ta osoba była oskarżoną. Uważałam, że w takiej sytuacji nie powinnam orzekać w sprawie kogoś, kogo jednoznacznie negatywnie oceniłam w przeszłości. W innej roli, bo roli świadka, ale jednak.

Czytaj więcej

Plus Minus

Barbara Piwnik: Sędziowie robią krok w stronę władzy politycznej

Jeżeli sędziowie należący do określonych stowarzyszeń przygotowują projekty ustaw, to robią krok w kierunku władzy politycznej. Bo jeżeli angażują się w napisanie projektu ustawy, to naturalną konsekwencją jest później poszukiwanie zwolenników dla proponowanych regulacji. I szuka się ich w Sejmie i Senacie. To nie jest właściwe działanie dla sędziego - mówi Barbara Piwnik, sędzia w stanie spoczynku.

I została pani wówczas wyłączona przez sąd?

Tak. Zresztą sam oskarżony był tego samego zdania, że ja nie powinnam jego sprawy sądzić. Niepokojące dziś jest jednak to, że w ostatnich latach mnożą się sytuacje, kiedy jesteśmy informowani o kolejnych wnioskach sędziów, którzy z różnych powodów zgłaszają wnioski o wyłączenie ze spraw, do których zostali wylosowani.

Jest jakiś powód tego wzrostu wniosków o wyłączenie?

Moim zdaniem to efekt aktywności publicznej sędziów. Od lat  mówiłam, że sędziemu w sferze publicznej wolno mniej. Chodzi mi tu o publiczne wyrażanie swoich ocen, opinii dotyczących także obszaru życia politycznego. W tym wypadku odsyłam wszystkich sędziów do zbioru zasad etyki zawodowej. W nim, w zasadach ogólnych, zapisane jest, jakie szczególne obowiązki i ograniczenia osobiste wiążą się z pełnieniem urzędu sędziego. Mam wrażenie, że dziś już nikt nie chce pamiętać, że taki zbiór zasad istnieje.  

To, żeby przypomnieć tym, co nie pamiętają, o jaki przepis chodzi?

W § 15 zbioru zasad etyki zapisano, że „sędzia może złożyć wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy tylko wtedy, gdy istnieją do tego uzasadnione podstawy. Niedopuszczalne jest nadużywanie instytucji wyłączenia sędziego”.

Ale to jest przepis, który należy traktować ocennie. Jeśli sąd uważa, że nie powinien sądzić konkretnej sprawy to składa wniosek o wyłączenie. Czyż nie tak?

W § 15 Zbioru Zasad Etyki Sędziowskiej stwierdza się wprost, że niedopuszczalne jest nadużywanie instytucji wyłączenia sędziego.

W praktyce mamy akurat przypadek sędzi, która wygrała proces cywilny z ówczesnym ministrem sprawiedliwości. Czy uzasadniony będzie jej wniosek o wyłączenie w sytuacji, kiedy ten minister nie był dotychczas przesłuchany jako świadek.  

W takiej sytuacji, zastrzegając, że nie znam dokładnej treści wniosku, uważam że taki wniosek trudno uznać za uzasadniony. Skoro bowiem ówczesny minister sprawiedliwości nie był w ogóle przesłuchany w charakterze świadka, to w chwili wylosowania sprawy trudno przesądzać o tym, nie znając całych akt spraw, że w ogóle w przyszłości do przesłuchania takiej osoby dojdzie. Niezależnie od tego, to będzie tylko kwestia ewentualnego przesłuchania świadka, a więc przeprowadzenia jednego z dowodów w sprawie.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Wygrała proces z Ziobrą. Chce się wyłączyć ze sprawy Funduszu Sprawiedliwości

Sędzia Justyna Koska-Janusz złożyła wniosek o wyłączenie jej od rozpoznania sprawy nieprawidłowości w Funduszu Sprawiedliwości w czasie gdy ministrem sprawiedliwości był Zbigniew Ziobro. - Uznałam, że dla dobra wymiaru sprawiedliwości powinnam złożyć taki wniosek - mówi "Rzeczpospolitej".

Co więc powinno się stać w takiej sprawie, jeśli sędzia składa jednak wniosek o wyłączenie, sąd go rozpoznaje i go odrzuca.

Sędzia ma wyjść na salę i pracować. Jeżeli złożył wniosek, a inny sędzia ocenił, że jest on bezzasadny, to nie ma dyskusji. Ma zachować się zgodnie ze sztuką, prawem, sumieniem i osądzić sprawę. A jeżeli nie dysponuje taką siłą charakteru i taką umiejętnością wykonywania tego zawodu, to czas się zastanowić, czy to jest ten zawód, który w życiu należy wykonywać.

Ale sędzia, która wylosowała proces w sprawie Funduszu Sprawiedliwości została dość mocna zaatakowana z zewnątrz. 

Ja przeżyłam wiele ataków w swoim życiu. Opluwali mnie ze wszystkich stron. A dziś obcy ludzie codziennie kłaniają mi się na ulicy, w sklepie. Odbieram wiele sygnałów sympatii. Gdybym ja bała się podejmować decyzję przed laty, nie czułabym się spokojnym człowiekiem i nie odbierała tylu gestów sympatii od obcych ludzi, którzy mimo ataków, mimo krytycznych ocen, potrafili oceniać, jak sędzia powinien wykonywać swój zawód. Sędzia musi mieć perspektywę czasową, musi wiedzieć, że ta jego decyzja jest w prawie, jest słuszna, jest decyzją podjętą w taki sposób, że nie może nikogo krzywdzić. Nie bez powodu mówię o zasadach etycznych wykonywania zawodu. Wspomniana decyzja musi się mieścić w tych wszystkich ramach.