Katarzyna Czyżewska, Dariusz Tarabasz: Co będzie po ukłuciu

Prezydent podpisał 4 stycznia 2022 r. ustawę o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz niektórych innych ustaw. Przewiduje ona utworzenie Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych („Fundusz"). Środki zgromadzone w Funduszu będą wypłacane, gdy po szczepieniu wystąpi działanie niepożądane.

Co prawda szczepionki (tak jak inne leki) przed dopuszczeniem do obrotu przechodzą rygorystyczną procedurę rejestracyjną, która między innymi ma potwierdzić ich skuteczność i bezpieczeństwo, jednak masowość stosowania powoduje, że wystąpienie działań niepożądanych (tzw. niepożądanych odczynów poszczepiennych) jest z punktu widzenia statystyki nieuniknione. Szybka procedura kompensowania szkód przez państwo zapewnia poczucie bezpieczeństwa pacjentom.

Najpierw trzeba pomóc

Pod tym względem polskie prawo zdecydowanie odbiegało dotychczas od standardów przyjętych w krajach bardziej rozwiniętych. Pierwszy tego rodzaju fundusz został powołany w Niemczech już w 1961 r. Podobne wprowadzono między innymi we Francji, Austrii, Danii, Japonii, Nowej Zelandii, Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Finlandii, USA, Kanadzie (Quebec). W wielu krajach podobne fundusze są częścią całego kompleksowego systemu odpowiedzialności za zdarzenia medyczne na zasadach no-fault. System ten zakłada, że w przypadku różnego rodzaju zdarzeń medycznych priorytetem nie jest szukanie winnych, ale jak najszybsze zapewnienie pomocy pokrzywdzonemu bez skomplikowanych i czasochłonnych procedur ustalania winy.

Z polskiego punktu widzenia samo wprowadzenie Funduszu jest bez wątpienia dużym krokiem naprzód. W ustawie można jednak doszukać się pewnych niekonsekwencji. Świadczenie z Funduszu będzie mianowicie przysługiwało, gdy szczepienie zostało wykonane podczas obowiązkowych szczepień ochronnych (przede wszystkim dzieci i młodzieży do 19. roku życia), a także nieobowiązkowego szczepienia akcyjnego w epidemii, organizowanego przez organy państwa i finansowanego ze środków budżetu państwa (jak szczepienia przeciw Covid-19). Nie będzie zatem przysługiwać za działania niepożądane, które wystąpiły po szczepieniu zalecanym (nieobowiązkowym). Dla porównania: w Niemczech świadczenie jest wypłacane, jeśli szczepienie zostało publicznie zarekomendowane przez właściwy organ państwowy i było przeprowadzone na jego terenie.

Czytaj więcej

Ochrona zdrowia

Prezydent podpisał ustawę o odszkodowaniach za NOP-y

Prezydent Andrzej Duda podpisał dziś ustawę o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja dotyczy wypłaty odszkodowania w przypadku wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych.

Bezpieczeństwo nie dla wszystkich

Świadczenie kompensacyjne będzie przyznawane w trybie postępowania administracyjnego zakończonego decyzją administracyjną rzecznika praw pacjenta, po uzyskaniu opinii zespołu do spraw świadczeń z Funduszu. Termin na rozpatrzenie wniosku o świadczenie to (w świetle ustawy) dwa miesiące; będzie ono wolne od podatku dochodowego.

Zgodnie z ustawą świadczenie kompensacyjne wynosić będzie od 3000 zł do 100 tys. zł, w zależności od długości okresu hospitalizacji wywołanej działaniem niepożądanym po szczepieniu. Ma być ponadto podwyższane, gdy stanie się konieczne wykonanie np. zabiegu operacyjnego w znieczuleniu ogólnym czy hospitalizacja na oddziale intensywnej terapii lub intensywnej opieki medycznej.

Możliwość uzyskania świadczenia ogranicza zapisany w ustawie warunek, że działanie niepożądane, które wystąpi u pacjenta, musi być wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego. Rozwiązanie to budzi spore kontrowersje, zwłaszcza że kłóci się z zasadą równego traktowania. Obywatele w podobnej sytuacji (różniącej się jedynie rodzajem dolegliwości po szczepieniu) będą traktowani przez prawo odmiennie, podczas gdy celem regulacji ma być zapewnienie bezpieczeństwa pacjentom na wypadek wystąpienia działań niepożądanych.

Dysponentem Funduszu będzie rzecznik praw pacjenta. Środki na wypłatę świadczeń mają pochodzić między innymi z opłat wnoszonych przez producentów szczepionek, którzy zawarli ze Skarbem Państwa umowę na ich dostawy. Z tej perspektywy Fundusz można porównać do wzajemnej reasekuracji producentów szczepionek. Zwłaszcza że przyznane świadczenie kompensacyjne będzie zaliczane na poczet zadośćuczynienia lub odszkodowania w postępowaniu cywilnym, związanym z wystąpieniem działań niepożądanych po podanej szczepionce.

Osoba składająca wniosek musi złożyć oświadczenie, że w sprawie objętej wnioskiem nie toczy się lub nie zostało zakończone postępowanie przed sądem cywilnym. Nie jest jednak do końca jasne, czy świadczenie ma mieć charakter ryczałtowego odszkodowania czy też zadośćuczynienia za krzywdę.

Czytaj więcej

Ochrona zdrowia

Sekcje zwłok po szczepieniu potrzebne, ale niemożliwe

Wątpliwości co do przyczyn śmierci pomogłyby rozwiązać sekcje zwłok zakażonych Covid-19 i niedawno zaszczepionych. Rutynowo się ich jednak nie wykonuje.