Ukraina: Oligarchowie tracą media

To głównie za pośrednictwem mediów i wspieranych przez nich partii politycznych kilku najbogatszych Ukraińców wyznaczało układ sceny politycznej. W wyborach każdy popierał swojego kandydata lub partię, co często przeradzało się w wojnę medialną pomiędzy głównymi opiniotwórczymi stacjami telewizyjnymi.

Tak było i podczas wyborów prezydenckich w 2019 roku, gdy zapleczem medialnym Wołodymyra Zełenskiego była stacja 1+1 (z którą przez wiele lat był związany), należąca do biznesmena Igora Kołomojskiego, a starającego się o reelekcję Petra Poroszenkę wspierały jego własne stacje: Priamoj i 5 Kanał. Wśród czołowych graczy na scenie medialnej byli też najbogatszy Ukrainiec Rinat Achmetow oraz miliarder Wiktor Pinczuk, zięć byłego prezydenta Leonida Kuczmy.

Wszystko jednak wskazuje na to, że wojna może zresetować związki ukraińskiej polityki z biznesem.

Najbogatszy rezygnuje

Mimo trwającej od niemal pięciu miesięcy rosyjskiej agresji władze w Kijowie nie zatrzymały tak zwanej deoligarchizacji kraju. To jeden z najważniejszych wymogów Brukseli na drodze Ukrainy do Unii Europejskiej. Kilka dni temu szef Rady Bezpieczeństwa i Obrony Ołeksij Daniłow zapowiedział, że już niebawem pierwsze nazwiska zostaną wpisane w „rejestr oligarchów”. Po takim wpisie nie będą oni mogli nie tylko finansować partii politycznych, ale też uczestniczyć w prywatyzacji mienia państwowego i przetargach. Poza tym pojawienie się w rejestrze naraża na straty wizerunkowe i uderza w kontakty z zachodnimi inwestorami. To, czy biznesmen trafi na listę, będzie zależało od tego, czy np. posiada własne media.

Jako pierwszy z biznesu medialnego wycofał się Rinat Achmetow. Chodzi o korporację Media Grupa Ukraina, w którą od 2010 roku zainwestował ponad 1,5 mld dolarów. To dziesięć stacji telewizyjnych, portale internetowe oraz prasa drukowana. Należące do niego stacje Ukraina oraz Ukraina 24 w ostatnich latach miały największą liczbę widzów. Pracowało dla niego 4 tys. dziennikarzy i pracowników medialnych.

Jak tłumaczył, z powodu toczącej się wojny nie jest w stanie sprzedać biznesu medialnego „na warunkach rynkowych”. Zapowiedział też wypłacenie odprawy wszystkim pracownikom i dziennikarzom, która w zależności od stażu ma wynieść równowartość od 3 do 12 miesięcznych pensji, choć prawo ukraińskie przewiduje odprawę w wysokości miesięcznego wynagrodzenia.

Czy śladami Achmetowa pójdą inni oligarchowie? – Na razie trudno powiedzieć. Wykorzystywali ten rynek do umacniania własnych wpływów. Pytanie, czy zachowają swoje biznesy nad Dnieprem i czy wciąż będzie im się opłacało inwestowanie w media – mówi „Rzeczpospolitej” Witalij Portnikow, znany ukraiński politolog i publicysta. – Jeżeli ich biznesy przetrwają, zachowają też wpływ na politykę, bo władze po wojnie nie będą miały na media dużych funduszy. Ale czy zachowają? Nie jestem pewien. Rosjanie niszczą wszystko każdego dnia – dodaje.

Telewizyjny stan nadzwyczajny

W kwietniu ukraiński „Forbes” oszacował, że po wybuchu wojny Achmetow stracił aż połowę majątku – skurczył się on do 4,2 mld dolarów (o 4,3 mld dolarów mniej niż przed wojną). Stracił też stolicę swojego imperium metalurgicznego – Mariupol, w którym zrujnowano zakłady Azowstal oraz kombinat metalurgiczny. A jeszcze w 2014 roku stracił miliardy po rosyjskiej okupacji części Donbasu, na terenie którego miał m.in. kopalnie węgla.

Komentatorzy w Kijowie twierdzą, że zrezygnował z biznesu medialnego nie tylko z powodu ustawy deoligarchizacyjnej. Jego spółka medialna odnotowała (według „Forbesa”) pod koniec roku niemal 1 mld hrywien strat (równowartość 160 mln złotych). A należące do niego stacje niemal w całości straciły dochód z reklam, gdyż po wprowadzeniu stanu wojennego wszystkie najważniejsze stacje prywatne wraz z programami państwowymi zjednoczyły się w ramach tak zwanego całodobowego maratonu: wszyscy nadają to samo i dzielą jedynie między sobą czas na antenie. Otrzymują za to środki z budżetu, co znacznie zmniejsza wydatki właścicieli stacji prywatnych w czasie wojny.

Jeżeli śladem stacji Achmetowa nad Dnieprem zaczną znikać kolejne telewizje, z kim pozostaną widzowie? – Władze próbują tworzyć własne kanały (Dom oraz Rada– red.), ale to nie jest to. Nie sądzę, by udało się utworzyć konkurencyjną państwową korporację medialną. W ogóle nie wiadomo, jak będzie wyglądała telewizja w Ukrainie po wojnie – mówi Portnikow.