Podatek dochodowy od odszkodowania za wywłaszczenie pod drogę

Moja mama zmarła 18 maja 2011 r., spadkobiercy zostali prawomocnie ustaleni  u notariusza w lutym 2012. Mama zostawiła w spadku działkę, której część została przejęta przez Zarząd Dróg Krajowych pod budowę drogi ekspresowej.  W czerwcu 2011 minister infrastruktury utrzymał w mocy zezwolenie na jej budowę. Ostateczna decyzja w sprawie odszkodowania (po ustaleniu spadkobierców - obecnych właścicieli) zapadła 10 kwietnia 2012 r. Czy w tym przypadku od odszkodowania należy zapłacić podatek czy nie?

– pyta czytelnik.

Odpłatne zbycie nieruchomości przed upływem 5 lat od końca roku w, którym nastąpiło nabycie , powoduje obowiązek zapłaty podatku dochodowego PIT – taka jest generalna zasada. W opisanej przez czytelnika sprawie nabycie przez spadkobierców udziałów w nieruchomości nastąpiło z chwilą otwarcia spadku, czyli  z chwilą śmierci spadkodawcy -  18  maja 2011 r. Data późniejszego poświadczenia tego faktu u notariusza nie ma dla kwestii podatkowych znaczenia.  Nie minęło zatem  5 lat od nabycia, więc co do zasady przychód ze zbycia opodatkować należy. Ale...

Odszkodowania za nieruchomości lub ich części  zajęte po drogi publiczne mogą korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych

na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT.  Zgodnie z tym przepisem zwolnione z podatku dochodowego są przychody uzyskane z tytułu m.in.   odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie.

Budowa drogi publicznej jest z pewnością celem uzasadniającym wywłaszczenie nieruchomości lub jej części, dlatego właściciel działki, który otrzymał odszkodowanie z tego tytułu,  a także jego spadkobiercy, mogą też liczyć na zwolnienie.  Jednak nie w każdym przypadku.  Z art. 21 ust. 1 pkt 29 wynika bowiem, że zwolnienia nie będzie, jeśli  wywłaszczony nabył  nieruchomość lub udział w niej:

- w okresie dwóch lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego bądź odpłatnym zbyciem nieruchomości

i

- za cenę co najmniej o połowę niższą od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia.

Jeśli spełniona zostanie tylko jedna z tych przesłanek albo gdy żadna z nich nie zostanie spełniona, uzyskany przychód będzie korzystał ze zwolnienia.

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 29  mówi o nabyciu, a zatem zarówno odpłatnym (np. zakup) jak i nieodpłatnym (np. spadek, darowizna) przejęciu prawa własności nieruchomości.  Powstaje więc pytanie jak określić cenę nabycia w przypadku otrzymania nieruchomości w spadku lub darowiźnie, czyli nieodpłatnie.  W takich przypadkach fiskus  uznaje, że nie została spełniona druga  z przesłanek przesądzająca o opodatkowaniu odszkodowania.  To znaczy, że nawet jeśli  ziemia została nabyta przed upływem dwóch lat od wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, ale w drodze spadku lub darowizny, to odszkodowanie za nią wypłacone na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami będzie zwolnione z opodatkowania.