Harry Ho-Jen Tseng: Rosja to mniejszy brat Chin

Plus Minus: Amerykanie ostrzegają, że Xî Jinping może szykować się do inwazji na Tajwan. Gdy to samo mówili pod koniec ubiegłego roku w sprawie Władimira Putina, Ukraińcy nie dawali im wiary. Wierzy pan w doniesienia z Waszyngtonu?

Mówimy o pewnych hipotezach. Jest raczej mało prawdopodobne, aby Xî użył siły przeciw Tajwanowi, zanim nie zakończy się XX zjazd Komunistycznej Partii Chin w listopadzie. Nie zdecyduje się w tak delikatnym momencie na podobne ryzyko, na podobny koszt. Ale jeśli Putinowi udałoby się na przełomie lutego i marca zdobyć Kijów i Charków, jak to zakładał, inwazja Tajwanu przez Chiny była wówczas całkiem realna.

Dlaczego?

Bo Xî patrzy na Tajwan podobnie jak Putin na Ukrainę. Uważa go za immanentną część Chin. Gdyby więc Rosjanom udał się podbój Kijowa, Xî znalazłby się pod ogromną presją, aby pójść jego śladem.

Pod presją ze strony chińskich sił zbrojnych, partii komunistycznej?

Xî ma władzę absolutną, to nie jest system demokratyczny, więc nie musi się liczyć z opinią publiczną. Ale chce przejść do historii jako ten, który zjednoczył Chiny. To byłaby więc presja, którą Xî wywierałby sam na siebie, a nie coś, co dzieje się w realnym świecie.

Scenariusz inwazji na Tajwan zaraz po zajęciu Kijowa to są doniesienia wywiadu?

Tak uważa wielu, nie tylko ja. Ale to już przeszłość. Wielkie trudności, w jakie się wpędził Putin, każą i Xî przemyśleć od nowa swoją strategię. Będzie o wiele bardziej ostrożny w sprawie inwazji na Tajwan. Ale podobnie jak przywódcy wielu innych państw dopiero analizuje przebieg wojny w Ukrainie i jeszcze nie wyciągnął z tego wszystkich wniosków.

Pierwsza faza ukraińskiej kampanii bez wątpienia skończyła się porażką Rosji. Ale czy druga też? Rosjanie kosztem wielkich strat, bardzo powoli, ale jednak systematycznie podbijają Donbas. I mimo sankcji rubel w ciągu roku zyskał jedną piątą wartości do dolara.

To nie zmienia faktu, że ta wojna jest wielką klęską Rosji. Nie zapominajmy, że w zamyśle Kremla miała trwać trzy czy cztery dni, a ciągnie się już blisko pół roku i końca jej nie widać. Niezależnie od tego, jak się skończy, to jest porażka Putina, i to fundamentalna. Kiedy za 100 lat uczniowie będą czytali w podręcznikach historii paragraf poświęcony tym sześciu pierwszym miesiącom ukraińskiej kampanii, zapamiętają jedno przesłanie: to był początek upadku Rosji.

Czytaj więcej

Publicystyka

Bogdan Góralczyk: Śpiący Joe się obudził, czyli Biden w Azji

Krótka, pierwsza wizyta Joe Bidena w Azji pokazała jak na dłoni, że obok frontów na Ukrainie mamy jeszcze jeden, bodaj najważniejszy z punktu widzenia polityki mocarstw, czyli ten w regionie Azji i Pacyfiku.

Upadku Rosji?

Tak. Dziś koncentrujemy się na punktowych wiadomościach, nieraz pozytywnych, jak straty zadane Rosjanom przez Ukraińców dzięki wsparciu Amerykanów, Brytyjczyków, Unii. Ale niezależnie od tego, jak skończy się ta wojna, Rosja wyjdzie z niej niezwykle wyczerpana. Wiele z jej aktywów zniknie. Na pierwszy plan wyjdzie natomiast partnerstwo z Chinami, w którym Rosja została sprowadzona do podrzędnej roli mniejszego brata.

W jaki sposób? Poprzez przejęcie przez Chińczyków kluczowych gałęzi przemysłu, kontroli nad Syberią?

Chiny nie muszą posuwać się aż tak daleko. Na tym etapie potrzebują dwóch rzeczy. Po pierwsze, pewności, że sąsiad, z którym dzielą tak długą granicę, ich nie zaatakuje. Bo mówimy o krajach, które są wobec siebie nieufne od wieków. I tę pewność Chiny dziś mają z powodu niezwykłej słabości Rosji. Po wtóre, Pekin potrzebuje taniego źródła energii. Porozumienie, które zostało zawarte w tej sprawie jeszcze w lutym, zostało pomyślane nie na dwa czy trzy lata, ale na dwie czy trzy dekady. I co kluczowe, zakłada rozliczenia w juanach, rublach czy specjalnych prawach ciągnienia MFW. To jest rzecz fundamentalna, bo otwiera przed Chinami model rozwoju, który bardzo długo zapewniał ekspansję eksportową Niemiec. Zresztą z perspektywy Pekinu tania energia to jedyne, co tak naprawdę potrafi zaoferować Rosja.

Skoro Xî był gotowy na inwazję na Tajwan, gdyby inwazja na Ukrainę się powiodła, to chyba można powiedzieć, że Wołodymyr Zełenski uratował Tajwan?

Jest na Tajwanie uważany za bohatera, bo potrafił stawić opór, obronić swój kraj. Ale powiedzieć, że uratował Tajwan, to za dużo. Możemy się natomiast od niego wiele nauczyć. Gdy Kijów był otoczony przez Rosjan, zdołał przekonać do swojej sprawy cały świat. To jest godne podziwu. Chcemy móc zrobić to samo, gdybyśmy znaleźli się w podobnej co Ukraina sytuacji.

Zełenski był aktorem, wiedział, jak przekonać międzynarodową opinię publiczną. Prezydent Tsai Ing-wen ma podobne umiejętności?

Nie jest zbyt dobrą aktorką (śmiech). Ale też kiedy Zełenski występuje przed parlamentami różnych krajów, nie gra. Wystarczy porównać jego przemówienia z grą w serialu „Sługa Narodu”. To jest coś innego. Bo tu sprawy dzieją się naprawdę. To jest kwestia życia i śmierci dla Ukrainy. I on w tej nowej sytuacji znakomicie się odnalazł. Dlatego chcemy go naśladować.

Nie spodziewa się pan inwazji w trakcie XX zjazdu KPCh, ale na tym sprawa się nie kończy. Były dowódca amerykańskiej floty na Pacyfiku, admirał Phil Davidson, twierdzi, że Chiny będą chciały przejąć kontrolę nad Tajwanem do 2027 roku, gdy przypada setna rocznica powstania Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej.

Nie podważam tej oceny. XX zjazd partii powierzy Xî najwyższą władzę na trzecią, bezprecedensową od czasów Mao kadencję. Będzie to jednak też pięć wyjątkowo niebezpiecznych lat z innego powodu. Wszyscy poprzednicy Xî opierali swoją legitymizację na niepisanym kontrakcie z narodem chińskim: w zamian za oddanie całej władzy w ręce komunistów mogli liczyć na stałą poprawę poziomu życia. Ta gospodarcza dywidenda jednak bardzo szybko zanika. Partia komunistyczna szuka więc innego sposobu na utrzymanie swojej legitymizacji i znajduje ją w nacjonalizmie. Lansuje wizerunek siły, która przywróci wielkość Chin. Tyle że w przeciwieństwie do poprawy warunków materialnych, sukcesy nacjonalizmu nie są wymierne. Chyba że Xî uda się zdobyć nowe terytoria.

A więc Tajwan.

Niekonieczne. Jeśli Xî dojdzie do wniosku, że Tajwan jest zbyt dobrze przygotowany do obrony i Zachód przyjdzie mu z odsieczą, może skierować swoje zainteresowanie na północ.

Ku Rosji?

Nie wykluczałbym tego tym bardziej, że znowu: Rosja jest bardzo osłabiona. Ogromne terytoria na północnym wschodzie, w szczególności Władywostok, należały w przeszłości do Chin. Oczywiście, to tylko rozważania hipotetyczne.

Czytaj więcej

Plus Minus

O przyszłości Unii zdecyduje Ukraina

Status kandydata do członkostwa we Wspólnocie to początek rozłożonej na lata batalii o to, czym ma być Zjednoczona Europa. Jedni marzą o potędze wyzwolonej spod kurateli Ameryki, inni chcą tylko strefy wolnego handlu rozlewającej się na Eurazję. Ale są i tacy, którzy pogodzili się z wizją wiecznie podzielonego klubu dyskusyjnego.

Ale Rosja ma broń jądrową.

Chiny też ją mają.

Rosyjski arsenał wydaje się o wiele potężniejszy.

Dziś, ale za parę lat? Zresztą każdy wie, że broni jądrowej nie da się użyć, bo to już byłby zupełnie inny świat. To jest tylko taka licytacja na groźby. Jak wtedy, gdy Kim Dzong-Un groził Ameryce bronią jądrową, na co Trump odpowiedział mu, że on też ma w Białym Domu guzik atomowy, tylko większy. Ale, oczywiście, Chiny nie muszą się uciekać do inwazji zbrojnej, aby opanować Tajwan. Jak pokazuje przykład Ukrainy, to jest opcja dla nich najbardziej ryzykowna. Penetrują więc tajwańskie społeczeństwo, korzystają z tego, że mamy wolne media, swobodę wypowiedzi, wybory. Śledzę na codzień te ich działania.

Chinom wydaje się, że mogą łatwo zdestabilizować nasz system. Korumpują polityków, wśród których zawsze znajdą się tacy, którzy połaszą się na łatwe pieniądze. Tyle że w Pekinie nie rozumieją, na czym tak naprawdę polega demokracja. Nie zdają sobie sprawy, że jest ona kluczowym elementem naszego bezpieczeństwa. W przeszłości Tajwanem też rządziła jedna partia, Kuomintang. I ona mogła teoretycznie wchodzić w układ z chińskimi komunistami. Dziś to niemożliwe, bo mamy prawdziwą demokrację i ostatecznie decyduje głos ludu. A wszystkie badania opinii publicznej pokazują, że Tajwańczycy są bardzo przywiązani do niepodległości.

W czasie niedawnej podróży do Japonii Joe Biden odszedł od tradycyjnej polityki „strategicznej dwuznaczności” i oświadczył, że w razie inwazji Chin, Stany Zjednoczone przyjdą Tajwanowi z odsieczą. Jest pan pewny, że tak się stanie?