Pierwszy indeks bezpieczeństwa energetycznego Polski przygotowany przez Instytut Kościuszki został zaprezentowany na XX Forum Ekonomicznym w Krynicy.

Składa się nań zbiór kryteriów makro i mikro, uwzględniający m.in. stopień dywersyfikacji importu, udział produkcji krajowej w pokryciu zapotrzebowania na dany produkt, wielkość zapasów i techniczne możliwości ich pobrania.

Raport jest pomysłem na regularny monitoring bezpieczeństwa energetycznego kraju. Obecnie indeks obejmuje dwa sektory energetyki: ropę i paliwa płynne oraz gaz ziemny, a ostatecznie zostanie rozszerzony także o elektroenergetykę.

Na wzór indeksu Łatwości Prowadzenia Interesów (Ease of Doing Business Index opracowany przez Bank Światowy) czy Indeksu Percepcji Korupcji (Corruption Perceptions Index, publikowanego przez Transparency International) będzie służył corocznej ocenie stanu naszego bezpieczeństwa dotyczącego energetyki.

W dyskusji nad raportem prof. Władysław Mielczarski, europejski koordynator połączeń elektroenergetycznych Komisji Europejskiej oraz członek Europejskiego Instytutu Energii, zauważył, że najważniejsze znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego mają decyzje polityczne. I powinny one opierać się na dobrych modelach oceniających aktualny i postulowany stan tego bezpieczeństwa. W opinii eksperta, dotychczas takich modeli brakowało, ale prace takie jak raport otwarcia Instytutu Kościuszki prowadzą nas we właściwym kierunku.

Ambicją Instytutu jest, aby zaproponowany model oceny stanu bezpieczeństwa energetycznego przyczyniał się do poprawy jakości debaty publicznej, a także wpływał na kierunki polityki energetycznej prowadzonej przez polski rząd.

Z uwagi na problemy i wyzwania stojące przed polityką energetyczną, związane zarówno z jej uwspólnotowieniem, jak i wymogami pakietu energetyczno-klimatycznego Unii Europejskiej, oparcie działań strategicznych w tym zakresie na prezentowanym modelu powinno zainteresować decydentów, a także zarządów spółek energetycznych.

[srodtytul]Jakie są zagrożenia dla Polski[/srodtytul]

Już dziś można zastosować zaprezentowany model do oceny działań rządu w kontekście finalizacji porozumienia dotyczącego polsko-rosyjskiej umowy gazowej.

Wyniki Raportu pokazują, że nasze bezpieczeństwo energetyczne w zakresie gazu ziemnego wygląda źle, a ogólny wskaźnik wyniósł 0,29, podczas gdy optymalny stan wynosi 1. Zawarcie wspomnianego porozumienia pogorszy jeszcze sytuację.

Taką diagnozę potwierdzili również eksperci zaproszeni przez Instytut Kościuszki na oficjalną prezentację „Raportu Otwarcia – Stan bezpieczeństwa energetycznego Polski 2010” na Forum Ekonomicznym

– prof. Alan Riley, ekspert Centrum Studiów nad Polityką Europejską (CEPS) i wykładowca The City University London, oraz Keith Smith, ekspert waszyngtońskiego Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS).

Obaj krytykowali postawę polskiego rządu w negocjacjach dotyczących nowego kontraktu gazowego z Rosją. Ich zdaniem Polska powinna wykorzystywać europejskie instrumenty do negocjacji z Rosją, a nie przeciwstawiać się w tej sprawie Brukseli.

Prof. Alan Riley stwierdził wprost: długoletni kontrakt gazowy stanowi największe zagrożenie dla bezpieczeństwa w sektorze tego paliwa; alternatywą powinien być import gazu LNG.

[srodtytul]Spójna polityka[/srodtytul]

Prace zespołu ekspertów zaangażowanych w tworzenie Raportu opierały się na trzech podstawowych założeniach. Po pierwsze, polityka energetyczna, podobnie jak każda poważnie traktowana polityka, wymaga planowania nie tylko w perspektywie cyklu wyborczego, ale przede wszystkim myślenia o interesie państwa w wymiarze teraźniejszości oraz kolejnych 5, 20 i 50 lat.

To perspektywa przekraczająca czas publicznej aktywności pojedynczych polityków, a niekiedy wręcz całych formacji politycznych. Jednakże jest to jedynie właściwa perspektywa z punktu widzenia wspólnoty politycznej oraz instytucji państwa.

Po drugie, warunkiem prowadzenia polityki długofalowej jest jasne rozeznanie trwałych interesów państwa i zbudowanie wokół nich możliwie najszerszego konsensusu. Dzięki temu, mimo działania na różnych polach, elity państwa mogą wspólnie pracować na rzecz tożsamych celów. Do tego jednak potrzebne jest uzgodnienie wspólnego horyzontu działania.

I wreszcie po trzecie, stabilna i długofalowa polityka potrzebuje narzędzi, modeli służących adekwatnej ocenie sytuacji bieżącej, roli i wartości poszczególnych projektów oraz tendencji rozwojowych.

Wychodząc z powyższych założeń eksperci Instytutu Kościuszki podjęli pracę nad budową obiektywnego modelu oceny stanu bezpieczeństwa energetycznego opierającego się na kryteriach mierzalnych i oddających charakterystykę poszczególnych sektorów energetyki.

[srodtytul]Wzór dla innych [/srodtytul]

Raport otwarcia wieńczył pierwszy etap prac, w którym eksperci opracowali wstępną analizę sektorów ropy naftowej i paliw płynnych oraz gazu ziemnego. Przyjęta metodologia, model oceny, struktura kryteriów i ich znaczenia zostały poddane wcześniejszemu procesowi peer review, po czym zgłoszone uwagi uwzględniono w końcowej wersji raportu otwarcia.

Dyskusja nad wynikami raportu na Forum Ekonomicznym w Krynicy otworzyła drugi etap prac, który prowadzi do powstania finalnej wersji raportu o stanie bezpieczeństwa energetycznego Polski.

Ostateczna wersja dokumentu obejmuje dodatkowo model oceny stanu bezpieczeństwa energetycznego dla sektora elektroenergetyki przygotowany przez grupę ekspertów pod kierownictwem prof. Władysława Mielczarskiego. Dopracowane w ten sposób modele oceny dla poszczególnych sektorów będą stosowane w kolejnych latach, dzięki czemu możliwe będzie porównywanie zmian zachodzących w poszczególnych dziedzinach w czasie.

Ostateczna wersja raportu będzie mogła stanowić podstawę do opracowania analogicznych modeli bezpieczeństwa energetycznego innych państw regionu Europy Środkowo-Wschodniej, a w dalszej perspektywie, w zależności od tempa postępu integracji rynków energii, może również dla całej Unii Europejskiej.

Przedkładając niniejszy raport do dyskusji, Instytut Kościuszki zaprasza do współpracy i do wspólnej refleksji nad kwestią bezpieczeństwa energetycznego i jego uwarunkowaniach.

Pełna wersja raportu jest dostępna na stronie [link=http://www.ik.org.pl " target="_blank"]www.ik.org.pl[/link]