Witold Waszczykowski: Ambicje nagle obudziły Niemcy

Dekadę temu wybuchła fala niezadowolenia w wielu państwach arabskich. Rozpoczęła się od Tunezji, ale szybko ogarnęła wiele państw Afryki Północnej i Zatoki Perskiej.

Arabska wiosna nie ominęła też Libii. Tu rewolucja była raczej zaskoczeniem. To nie był kraj bogaty, ale relatywnie stabilny, o mieszanej gospodarce kapitalistyczno-socjalnej. Nie był też potentatem w wydobyciu ropy naftowej. Jednak libijska ropa charakteryzuje się specyficznymi właściwościami potrzebnymi do mieszania z innymi gatunkami w celu wyprodukowania właściwych produktów ropopochodnych. Była więc pożądana w wielu rafineriach na świecie. Praca przyciągała więc do Libii pracowników z ościennych krajów Afryki Subsaharyjskiej. Dawny rewolucjonista Muammar Kaddafi pogodził się ze światem i nawet zdobył pozycję pupila, szczególnie u włoskiego premiera Silvio Berlusconiego.

Libijczycy nie akceptowali jednak dyktatorskich zapędów Kaddafiego. Raził ich też operetkowy styl rządzenia. Gwardia amazonek, beduiński protokół dyplomatyczny, rewia mody męskiej etc. Ośmieleni wydarzeniami w Tunezji i Egipcie również upomnieli się o więcej praw. Rewolcie sprzyjał też fakt, iż Libia składa się z kilku regionów posiadających odrębne tradycje. Głównym bastionem rewolty stało się Benghazi na wschodzie kraju. Kaddafi odpowiedział brutalnymi represjami.

Wymęczony triumf

Europa nie chciała włączać się w rozwiązywanie problemów Tunezji, Syrii czy Egiptu. Brak pozytywnych rezultatów z zaangażowania się w Afganistanie i Iraku zniechęcał do kolejnych akcji. Jednak w 2011 dwaj śmiałkowie, Nicolas Sarkozy i David Cameron, zdecydowali się na akcję zbrojną przeciw libijskiemu przywódcy. Uznali, iż mała, zwycięska wojenka w obronie przyszłej demokracji w Libii przysporzy zwycięzcom chwały we Francji i Wielkiej Brytanii.

Przeczytaj także: Niemcom nie podoba się kapitalizm, z czego zamierza skorzystać SPD

Przygoda rozpoczęła się z trudem. Uzyskano mandat ONZ, lecz Niemcy, będące wówczas niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa, wstrzymały się od głosu. W działaniach wojskowych interwentom szybko wyczerpały się zapasy rakiet i bomb. Musiano poprosić o wsparcie materiałowe i rekonesans satelitarny USA. Operacja powietrzna wymagała też wsparcia na lądzie. I tu z pomocą przyszły siły specjalne niektórych państw arabskich z Zatoki Perskiej, chętne do wyeliminowania świeckiego pretendenta do przewodzenia światu arabskiemu. Składana i łatana operacja wojskowa zakończyła się pokonaniem sił Kaddafiego i wkrótce jego śmiercią.

Upadek Kaddafiego nie zmienił Libii na lepsze. Europejscy interwenci nie zaproponowali żadnej istotnej pomocy nowym władzom i szybko opuścili kraj. Stare libijskie siły bezpieczeństwa rozpierzchły się po całym regionie wraz z dużymi zapasami broni, którą gotowe były sprzedać każdej lokalnej bojówce. W Libii zapanował chaos, rozgorzała wojna domowa, co tylko przyciągało terrorystów.

Olśnienie?

Europa przypomniała sobie o Libii latem 2015 roku, kiedy przez zanarchizowane tereny wdarła się potężna fala emigrantów, m.in. z Afryki Północnej i Subsaharyjskiej. Nadal jednak europejscy politycy nie byli w stanie rozwiązać konfliktu libijskiego. Niemcy pozwoliły wówczas na wjazd ok. miliona emigrantów na swoje terytorium. Nie zatrzymało to emigracji. Następnym krokiem była ściślejsza kontrola Morza Śródziemnego, znana jako operacja „Sophia". Przyniosła ona ograniczone rezultaty.

W następnych latach poszczególne państwa (m.in. Włochy) czy organizacje międzynarodowe (jak ONZ) podejmowały nieskuteczne wysiłki zakończenia konfliktu. Aż nagle 19 stycznia 2020 r. Angela Merkel zorganizowała w Berlinie konferencję na temat Libii z udziałem – oprócz oczywiście gospodarza – także Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, USA, Rosji, Chin, ale i Turcji, Egiptu, Algierii, Emiratów, Konga oraz przedstawicieli ONZ, UE, Unii Afrykańskiej i Ligi Państw Arabskich. Uczestnicy apelowali o powstrzymanie zewnętrznej ingerencji, wstrzymanie walk, embargo na dostawy broni i powrót do politycznego procesu rozwiązania tego konfliktu.

Omówienie interesów stron konfliktu oraz perspektyw powodzenia tej inicjatywy zasługuje na poważną inicjatywę. Wielu analityków zastanawia się jednak, dlaczego i z jakich powodów to Niemcy zaangażowały się w tak odległy konflikt.

Sądzi się, że Angela Merkel chce w ten sposób zatrzeć złe wrażenie z 2011 roku, kiedy Niemcy nie poparły działań duetu Sarkozy–Cameron oraz zachowały bardzo wstrzemięźliwe stanowisko wobec Afganistanu i Iraku. Może Merkel nie chce też dopuścić do powtórki sytuacji z 2015 roku, kiedy poczuła się zmuszona do otwarcia granic dla masowej emigracji z Afryki. Zażegnanie konfliktu libijskiego i odtworzenie stabilnego państwa zatrzymałoby falę emigracji afrykańskiej. Przyczyniłoby się także do ograniczenia działań organizacji terrorystycznych przeciw Europie. To szlachetne cele. Ale w polityce międzynarodowej nie ma altruizmu. Decydują egoizmy i narodowe interesy.