Zadania i kompetencje samorządów a podział dochodów publicznych

Samorządowcy skarżą się na zlecanie im zadań bez przyznawania dochodów. Nie znajdują jednak zrozumienia u sędziów

Publikacja: 21.09.2011 04:51

Na skutek różnych decyzji Sejmu, w tym zmian w systemie PIT i podniesienia VAT, z budżetów gmin ubył

Na skutek różnych decyzji Sejmu, w tym zmian w systemie PIT i podniesienia VAT, z budżetów gmin ubyło po około 10 mld zł rocznie – mówi Ryszard Grobelny

Foto: Archiwum

Czy uda się zbliżyć odmienne poglądy samorządowców i sędziów Trybunału Konstytucyjnego na zapis w Konstytucji RP (art. 164 ust. 4) mówiący, iż "zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych"?

Istota samorządu

Obliczono, że w ostatnich dziesięciu latach samorząd przejął około 50 zadań bez dodatkowych środków. Część samorządów broniła się przed nimi, kierując skargi do Trybunału Konstytucyjnego i powołując się na wspomniany artykuł. Sędziowie TK nie dopatrywali się jednak niezgodności poczynań ustawodawców z konstytucją. Twierdzili, iż „poszerzenie przez ustawodawcę zadań samorządowych nie przesądza automatycznie o niekonstytucyjności danej regulacji, jeśli dochody z innych źródeł umożliwiają sprawną realizację zadań. Dla stwierdzenia niekonstytucyjności konieczne jest wykazanie przez wnioskodawcę, że nie ma on możliwości realizowania choćby niektórych zadań".

Wśród samorządowców powstało więc przeświadczenie, iż sędziowie TK nie rozumieją istoty działania samorządu. Jeśli bowiem, zgodnie z orzeczeniami TK, jednostki mogą znaleźć środki na dodatkowe zadania, to muszą je zabrać z innych zadań.

Dlatego przy okazji uchwalania ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, stanowiącej dobry przykład „skoku" na kasę samorządów, organizacje samorządowe zwróciły się do prezydenta, aby jej nie podpisywał. Prezydent to uczynił, ale obiecał, że będzie monitorował zapowiedziane przyznanie środków w budżecie państwa przez ustawodawcę.

Warto rozmawiać

Wyjątkiem od reguły okazała się ustawa o systemie oświaty, w której posłowie, zwiększając zakres zadań edukacyjnych w przedszkolu, nie przyznali na

ten cel subwencji, za to zdecydowali, iż gminy będą mogły pobierać opłaty za dodatkowe godziny. Po raz pierwszy ustawodawca przyznał samodzielność finansową gminie, choć jednocześnie obciążył ją negatywnym odbiorem tych decyzji w społeczeństwie.

Rozmijanie się poglądów na temat adekwatności zadań samorządów do wysokości środków, jakimi dysponują, prowadzi do konfliktów, mających konsekwencje w praktyce. Toteż z uznaniem przyjęto inicjatywę prof. Jerzego Stępnia, byłego sędziego TK, zorganizowania spotkania samorządowców, sędziów TK i prawników, aby wyjaśnić prawnokonstytucyjne problemy finansowania działalności samorządu.

– Przy okazji rozważymy różne koncepcje zmian w systemie finansów samorządowych w kierunku zwiększenia dochodów własnych oraz zmniejszenia zadań zleconych, które de facto są zadaniami własnymi. Warto się zastanowić np., czy nie podzielić dochodów z PIT na część rządową i samorządową z jednoczesnym uelastycznieniem tych ostatnich – ocenia Jan Czajkowski, wieloletni samorządowiec i zastępca dyrektora biura ZMP – taki system działa w wielu krajach i ma znaczenie motywujące dla rozwoju danych regionów. Podobnie działa lokalny podatek obrotowy, który może stymulować przedsiębiorczość.

Zderzenie poglądów samorządowców i konstytucjonalistów nastąpi w tym tygodniu, 22 – 23 września, w siedzibie Trybunału Konstytucyjnego

Czy uda się zbliżyć odmienne poglądy samorządowców i sędziów Trybunału Konstytucyjnego na zapis w Konstytucji RP (art. 164 ust. 4) mówiący, iż "zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych"?

Istota samorządu

Pozostało jeszcze 90% artykułu
Sądy i trybunały
Reforma w sprawie statusu tzw. neosędziów gotowa. Wiemy, jak rząd chce naprawić sądy
Materiał Promocyjny
Przed wyjazdem na upragniony wypoczynek
Nieruchomości
Nowy obowiązek działkowców. Nadchodzą zmiany na ROD
Praca, Emerytury i renty
Nowe terminy wypłat emerytur w lutym 2025. Zmiany w harmonogramie
Służby mundurowe
Ile wyniosą podwyżki w służbach mundurowych w 2025 r. i jak będą rozdzielane?
Praca, Emerytury i renty
Zmiany w terminach wypłat 800 plus w lutym 2025. Można też składać nowe wnioski